Emerytura nauczycielska od 1 września 2024 r.

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. wprowadza istotny zapis do Karty Nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciele spełniający określone warunki – po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy – będą mogli przejść na emeryturę w wieku niższym niż określony w ustawie emerytalnej. Przepisy regulujące to świadczenie wejdą w życie od 1 września 2024 r.

Warunki konieczne do skorzystania ze świadczenia

Z prawa do nowej emerytury nauczycielskiej będą mogli skorzystać nauczyciele, którzy spełnią łącznie następujące warunki:

1. rozwiążą na swój wniosek stosunek pracy, albo dojdzie do rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w następujących okolicznościach:

1. dyrektor szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły rozwiąże z nauczycielem stosunek pracy,
2. dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela
   w pełnym wymiarze zajęć rozwiąże z nim stosunek pracy,
3. stosunek pracy wygaśnie z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym,
4. stosunek pracy wygaśnie w sytuacji gdy nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym, odmówi podjęcia pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku,

2. rozpoczęli przed 1 stycznia 1999 r. faktyczne wykonywanie pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym w dniu rozpoczęcia pracy na tym stanowisku,
3. mają okres składkowy, o którym mowa w art. 6 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego,
   o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym w okresie faktycznego wykonywania pracy na tych stanowiskach (z wyjątkiem nauczyciela szkoły za granicą), w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć,
4. nie przysługuje im prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek na podstawie art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela,
5. wysokość tej emerytury nie jest niższa niż kwota najniższej emerytury określonej
   w ustawie emerytalnej.

Na nową emeryturę nauczycielską mogą przejść, począwszy od:

1. 1 września 2024 r. – nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r.;
2. 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.;
3. 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r.

Warunki wymagane do nabycia uprawnień do nowej emerytury nauczycielskiej są takie same dla kobiet i mężczyzn.

Wniosek o nową emeryturę nauczycielską należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Prawo do nowej emerytury nauczycielskiej nie ustaje w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Jak obliczymy wysokość emerytury nauczycielskiej?

Nowa emerytura nauczycielska  zostanie obliczona w wyniku podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na tę emeryturę danego ubezpieczonego.

Kiedy najwcześniej będzie można złożyć wniosek o nową emeryturę nauczycielską?

Osoby, które będą uprawnione do nabycia prawa do świadczenia od 1 września 2024 r., tj. nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r. będą mogli złożyć wniosek najwcześniej w sierpniu 2024 r., czyli miesiąc przed wejściem w życie przepisów.

W przypadku złożenia wniosku wcześniej (tj. przed 1 sierpnia 2024 r.)  zostanie wydana decyzja odmowna.

Jakie dokumenty trzeba złożyć?

Jeśli masz ustalony kapitał początkowy, złóż:

• wniosek o emeryturę, najlepiej na formularzu EMP,
• informację o okresach składkowych i nieskładkowych ERP-6,
• dokumenty, które potwierdzają wykonywanie pracy nauczycielskiej,
• dokument, który potwierdza rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela lub rozwiązanie stosunku pracy albo jego wygaśnięcie w szczególnych okolicznościach wymienionych w części „Jakie warunki trzeba spełnić”. Nie musisz składać tego dokumentu, jeśli pracodawca złożył już do ZUS dokument ZUS ZWUA, w którym potwierdził te okoliczności.

Po przyznaniu nowej emerytury nauczycielskiej zamierzasz ponownie podjąć pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego w przedszkolu, szkole, placówce lub innej jednostce wymienionej w art. 1 Karty Nauczyciela (w łącznym wymiarze do ½ obowiązkowego wymiaru zajęć). Dołącz dokument potwierdzający zgodę organu sprawującego nadzór pedagogiczny na taką pracę.

Wysokość składek i środków na koncie i subkoncie ustalimy na podstawie danych ZUS oraz uzyskanych z otwartego funduszu emerytalnego, jeśli jesteś jego członkiem.

Jeśli nie masz jeszcze ustalonego kapitału początkowego, dodatkowo złóż:

• dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe przypadające przed 1 stycznia 1999 r. (np. świadectwa pracy, zaświadczenia, legitymacje ubezpieczeniowe zawierające wpisy dotyczące zatrudnienia),
• dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia za lata przed 1999 rokiem (np. zaświadczenia na druku ERP-7, legitymacje ubezpieczeniowe zawierające odpowiednie wpisy dotyczące wysokości wynagrodzenia).

Kiedy możesz złożyć wniosek o nową emeryturę nauczycielską?

Jeśli jesteś nauczycielem urodzonym przed 1 września 1966 r., możesz złożyć wniosek najwcześniej w sierpniu 2024 r., czyli miesiąc przed wejściem w życie przepisów.

Jeśli złożysz wniosek wcześniej (przed 1 sierpnia 2024 r.), wydamy decyzję odmowną.

Jak obliczymy wysokość nowej emerytury nauczycielskiej?

Nową emeryturę nauczycielską obliczymy, dzieląc tak zwaną podstawę obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na tę emeryturę danej osoby.

Podstawę obliczenia nowej emerytury nauczycielskiej stanowi suma:

• składek na ubezpieczenie emerytalne wraz z ich waloryzacjami, zapisanych na koncie osoby ubezpieczonej w ZUS do końca miesiąca przed tym, od którego przysługuje wypłata emerytury,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego,
• środków zapisanych na subkoncie w ZUS.

Czy można łączyć nową emeryturę nauczycielską z pracą nauczyciela?

Jeśli otrzymasz zgodę organu sprawującego nadzór pedagogiczny, możesz pobierając tę emeryturę podjąć pracę nauczyciela w łącznym wymiarze nie wyższym niż ½ obowiązkowego wymiaru zajęć.

Ważne!
​​​​​​​W tym wypadku obowiązują Cię ogólne zasady dotyczące zmniejszania lub zawieszania świadczeń emerytów i rencistów.

Jeżeli będziesz równocześnie pobierać tę emeryturę oraz pracować w łącznym wymiarze wyższym niż ½ wymiaru zajęć lub bez zgody organu sprawującego nadzór pedagogiczny, zawiesimy Ci prawo do nowej emerytury nauczycielskiej. Nie będzie mieć wtedy znaczenia Twój przychód.

Czy można łączyć nową emeryturę nauczycielską z inną pracą zarobkową niż praca nauczyciela?

Jeśli podejmiesz inną pracę zarobkową niż praca nauczyciela, również obowiązują Cię ogólne zasady dotyczące zmniejszania lub zawieszania świadczeń emerytów i rencistów.

Zawiesimy lub zmniejszymy Twoją emeryturę, jeśli osiągniesz przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z pracy w służbach mundurowych, a także z działalności wykonywanej za granicą.

Jeżeli Twoje zarobki przekroczą 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będą wyższe niż 130% tej kwoty, to zmniejszymy Twoje świadczenie.

Jeśli Twój przychód przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – zawiesimy wypłatę Twojego świadczenia.

Zasady te nie mają zastosowania, jeśli skończysz 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), czyli osiągniesz powszechny wiek emerytalny.

Więcej na ten temat w artykule Zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń pracujących emerytów i rencistów ogólne zasady dotyczące zmniejszania lub zawieszania świadczeń emerytów i rencistów.

Czy ZUS udostępni kalkulator do obliczania nowej emerytury nauczycielskiej?

Pracujemy nad przygotowaniem kalkulatora do obliczania nowej emerytury nauczycielskiej. Będzie można z niego skorzystać u doradcy emerytalnego i wyliczyć hipotetyczną wysokość nowej emerytury nauczycielskiej. Będzie też można sprawdzić, czy prognozowana wysokość emerytury nauczycielskiej będzie wyższa od minimalnej emerytury. Kalkulator nie będzie sprawdzać pozostałych warunków do otrzymania nowej emerytury nauczycielskiej.

Co lepsze – nowa emerytura nauczycielska czy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne?

Wszystko zależy od okoliczności konkretnej sprawy i sytuacji danej osoby. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (NSK) jest regulowane inną ustawą i musisz spełnić inne warunki, aby je uzyskać. Obliczamy je w inny sposób niż nową emeryturę nauczycielską. Nie ma jednolitej zasady, która przesądzałaby, które świadczenie jest korzystniejsze.

Przykład 1

• Mężczyzna, który jest nauczycielem i 31 sierpnia 2024 r. będzie miał skończone 58 lat, może skorzystać tylko z prawa do nowej emerytury nauczycielskiej, o ile spełni pozostałe warunki.
• Mężczyzna, który jest nauczycielem i w 2024 r. skończy 60 lat, a nie osiągnie powszechnego wieku emerytalnego (65 lat), może zdecydować, co wybierze – NSK czy nową emeryturę nauczycielską (jeśli spełni pozostałe warunki).

Przykład 2

• Kobieta, która jest nauczycielką i w 2024 r. skończy 55, 56 lub 57 lat, może skorzystać tylko z NSK, jeśli spełni pozostałe warunki.
• Kobieta, która jest nauczycielką, i 31 sierpnia 2024 r. będzie mieć skończone 58 lat, a nie osiągnie powszechnego wieku emerytalnego (60 lat), może zdecydować, co wybierze – NSK czy nową emeryturę nauczycielską (jeśli spełni pozostałe warunki).

Ważne!
Jeśli skorzystasz z wcześniejszej emerytury nauczycielskiej, utracisz prawo do NSK, które (w odróżnieniu od nowej emerytury nauczycielskiej) nie pomniejszy w przyszłości podstawy obliczenia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Jako kryterium wyboru między NSK a nową emeryturą nauczycielską mogą być także traktowane odmienne zasady łączenia pracy nauczycielskiej z pobieraniem świadczeń.

Zawieszamy prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego [5] bez względu na wysokość przychodu, gdy podejmiesz jakąkolwiek pracę w jednostkach, o których mowa w art. 1 Karty Nauczyciela – nawet jeśli nie będzie to praca w charakterze nauczyciela. Dla niektórych osób może to być niekorzystne rozwiązanie.

Natomiast prawo do nowej emerytury nauczycielskiej zawieszamy bez względu na wysokość przychodu, tylko jeśli podejmiesz pracę jako nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny w przedszkolu, szkole, placówce lub innej jednostce organizacyjnej wymienionej w art. 1 Karty Nauczyciela:

• w łącznym wymiarze wyższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć lub
• bez zgody organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Jakie są różnice w obliczaniu wysokości NSK i nowej emerytury nauczycielskiej?

1. Do podstawy obliczenia NSK uwzględniamy:

• zwaloryzowany kapitał początkowy,
• zwaloryzowane składki na Twoim koncie w ZUS

Jeśli masz otwarty fundusz emerytalny (dotyczy osób z II filaru emerytalnego) składki te powiększamy o wskaźnik korygujący 19,52/12,22. Przy jego użyciu odtwarzana jest pełna składka na ubezpieczenie emerytalne na Twoim koncie w ZUS (bez środków na subkoncie).

Natomiast podstawę obliczenia nowej emerytury nauczycielskiej ustalamy na podstawie:

• zwaloryzowanego kapitału początkowego,
• zwaloryzowanych składek na Twoim koncie w ZUS (bez wskaźnika korygującego)
•  zwaloryzowanych środków na Twoim subkoncie.

2. Kiedy przyznajemy NSK, nie jest zamykane subkonto W związku z tym kobieta, która skończy 60 lat, może uzyskać prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Z kolei gdy skończy 65 lat (powszechny wiek emerytalny dla mężczyzn) będzie mogła skorzystać z przeliczenia emerytury w wysokości docelowej (o ile spełni warunki).

Natomiast z chwilą wydania decyzji o przyznaniu nowej emerytury nauczycielskiej subkonto jest zamykane. W związku z tym kobieta, która jest członkiem OFE, nie nabędzie prawa do okresowej emerytury kapitałowej w powszechnym wieku emerytalnym i tym samym do przeliczenia emerytury w docelowej wysokości.

3. Podstawę obliczenia NSK, niezależnie od wieku danej osoby, dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat. Natomiast podstawę obliczenia nowej emerytury nauczycielskiej dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku, w którym przechodzi na tę emeryturę.

Co ze środkami z OFE i subkonta (II filar emerytalny)?

W przypadku przejścia na NSK środki z subkonta (II filar) nie są przenoszone na Twoje konto w ZUS. Czyli zostaje zachowane prawo do podziału środków lub wypłaty gwarantowanej.

W przypadku nowej emerytury nauczycielskiej środki z subkonta (wraz z przekazanymi środkami z OFE) są przenoszone na Twoje konto ubezpieczonego i nie podlegają dziedziczeniu, co oznacza brak prawa do podziału środków lub wypłaty gwarantowanej.

Podstawa prawna:

[1] Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1672 z późn.zm.). Ustawa wprowadziła do Karty Nauczyciela art. 88a.

[2] Art. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2023 r. poz. 984 z późn. zm.).

[3] Art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 z późn.zm.) – ustawy emerytalnej.

[4] Art. 88 ust. 2a ustawy Karta Nauczyciela.

[5] Art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 245).

Źródło: ZUS