Katalog podmiotów zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych wymienia art. 2 ustawy o rachunkowości, przy czym podmioty wymienione w art. 2 ust. 1 pkt 2 tej ustawy stają się zobowiązane do prowadzenia ksiąg dopiero po przekroczeniu określonego limitu przychodu. Dotyczy to takich jednostek jak osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku działające zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (Dz. U. z 2021 r. poz. 170).
Wymienione jednostki zobowiązane są do prowadzenia ksiąg rachunkowych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro. Podany limit przelicza się na walutę polską, jak wynika z art. 3 ust. 3 ustawy o rachunkowości, po średnim kursie ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski (NBP), na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy.
Średni kurs euro ogłoszony przez NBP na 1 października 2021 r. wynosił 4,5941 zł/euro według tabeli nr 191/A/NBP/2021. Zatem limit przychodów uzyskanych w 2021 r., decydujący o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w 2022 r., wynosi: 2.000.000 euro × 4,5941 zł/euro = 9.188.200 zł. Próg ten jest o 157.600 zł wyższy niż obowiązujący w 2021 r.
Należy zaznaczyć, że ustawodawca, określając katalog jednostek zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych wskazał – jako kryterium – formę organizacyjno-prawną oraz wielkość przychodów (por. art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Dlatego też, osoba fizyczna prowadząca indywidualną działalność gospodarczą, która jest równocześnie wspólnikiem spółki cywilnej osób fizycznych, spółki jawnej osób fizycznych lub partnerskiej, rozstrzygając o obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych bierze pod uwagę wyłącznie przychody z działalności indywidualnej. Z drugiej strony spółka cywilna osób fizycznych, spółka jawna osób fizycznych bądź też partnerska, ustalając limit przychodów zobowiązujący do prowadzenia ksiąg rachunkowych uwzględnia jedynie przychody osiągane przez spółkę. Nie łączy więc przychodów z działalności gospodarczych jej wspólników.
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych powstaje z początkiem nowego roku obrotowego. Jednostki, których wartość przychodów za 2021 r. wyniesie co najmniej kwotę 9.188.200 zł, będą zobowiązane do prowadzenia od 1 stycznia 2022 r. ksiąg rachunkowych, przy czym mają czas na ich otwarcie do 15 stycznia 2022 r. Jak wynika z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości księgi rachunkowe otwiera się na początek każdego następnego roku obrotowego, w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
W przypadku jednostki, która kontynuuje swoją działalność, a zmianie ulega wyłącznie forma prowadzenia ewidencji księgowej, czyli zamiast podatkowej księgi przychodów i rozchodów jednostka będzie prowadziła księgi rachunkowe, pierwszym zapisem w nowo otwartych księgach będzie wprowadzenie bilansu otwarcia na podstawie sporządzonego na 31 grudnia 2021 r. inwentarza. Sporządzenie inwentarza powinna poprzedzić przeprowadzona na ten dzień inwentaryzacja wszystkich składników jednostki według art. 26 ustawy o rachunkowości oraz wycena składników aktywów i pasywów według art. 28 tej ustawy.
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych po osiągnięciu limitu przychodów wynika również z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W świetle bowiem art. 24a ust. 4 updof, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody, w rozumieniu art. 14 tej ustawy, za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości. Co istotne, zakres przychodów wynikający z ustawy podatkowej uwzględniany w limicie przychodów obligującym do prowadzenia ksiąg rachunkowych jest znacznie szerszy niż ten określony w ustawie o rachunkowości. Podobne regulacje zawiera art. 24a ust. 4b, 4c, 4e oraz 4f updof.
Podatnicy, którzy w 2021 r. prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów w celu ustalenia limitu przychodów powinni przyjąć przychody określone w ustawie podatkowej.
Natomiast w jednostkach prowadzących w 2021 r. księgi rachunkowe wskazane jest ustalić przychody według ustawy podatkowej oraz według ustawy o rachunkowości. Jeśli na podstawie jednej z nich jednostka osiągnie kwotę limitu za 2021 r., to od 1 stycznia 2022 r. będzie zobowiązana nadal prowadzić księgi rachunkowe.
Źródło: gofin.pl, Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 20 (548) z dnia 20.10.2021
