Procedura przeprowadzania w firmie zwolnień grupowych

Sposób przeprowadzenia zwolnień w danym zakładzie pracy zależy od wielu czynników, w tym od stanu zatrudnienia. W niektórych sytuacjach pracodawca jest zobowiązany wdrożyć procedurę przewidzianą dla zwolnień grupowych. Określa ją tzw. ustawa o zwolnieniach grupowych, dotycząca pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników.

Grupowa redukcja etatów

Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników podlegają ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Potocznie jest ona zwana ustawą o zwolnieniach grupowych, ponieważ reguluje m.in. tryb przeprowadzania takich zwolnień. Jest on dość sformalizowany, jednak aby można było mówić o zwolnieniach grupowych, muszą wystąpić przesłanki określone w art. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych. Pośrednio definiuje on pojęcie „zwolnień grupowych”, które zgodnie z tym przepisem występują, gdy w okresie do 30 dni następuje rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, a zwolnienie obejmuje co najmniej:

10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, ale mniej niż 300 pracowników,
30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Do wskazanych wartości liczbowych (procentowych) zalicza się również pracowników, z którymi pracodawca rozwiązał stosunki pracy na mocy porozumienia stron, o ile zawarto co najmniej 5 porozumień z inicjatywy pracodawcy.

W odniesieniu do wspomnianego w przepisie okresu 30 dni, w którym ma nastąpić rozwiązanie stosunków pracy z określoną liczbą pracowników, należy zaznaczyć, że nie chodzi tu o zakończenie całego procesu zwolnienia pracowników w ciągu miesiąca, ale o dokonanie im wypowiedzeń lub zawarcie porozumień w tym czasie. Ponadto mają one miejsce tylko wtedy, gdy do rozwiązania stosunków pracy dochodzi z przyczyn niedotyczących pracowników.

Porozumienie lub regulamin

Pracodawca, który przeprowadza zwolnienia grupowe w swoim zakładzie, musi dopełnić wielu formalności. W pierwszej kolejności jest zobowiązany skonsultować zamiar zwolnień grupowych z działającymi u niego organizacjami związkowymi. Jeżeli w zakładzie pracy nie występują związki, konsultacje powinny się odbyć z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie. Pismem, które pracodawca musi przygotować na tym etapie, jest pisemne zawiadomienie w sprawie planowanych zwolnień grupowych, skierowane do związków zawodowych lub przedstawicieli pracowników. Powinno ono zawierać informacje, o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych (patrz ramka).

Zawiadomienie dla związków zawodowych w sprawie zwolnień grupowych powinno zawierać wskazanie:
-przyczyn zamierzonego grupowego zwolnienia,
-liczby zatrudnionych pracowników i grup zawodowych, do których oni należą,
-grup zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,
-okresu, w ciągu którego nastąpi zwolnienie grupowe,
-proponowanych kryteriów doboru pracowników do grupowego zwolnienia,
-kolejności dokonywania zwolnień pracowników,
-propozycji rozstrzygnięć spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem oraz, jeżeli wspomniane propozycje obejmują świadczenia pieniężne, sposobu ustalania ich wysokości.

Zawiadomienie powinno być przekazane w takim terminie, aby reprezentanci strony pracowniczej mieli czas na przedstawienie swojego stanowiska przed upływem terminu na zawarcie porozumienia w sprawie zwolnień grupowych. Ustawa o zwolnieniach grupowych wyznacza ten termin na 20 dni od dnia zawiadomienia związków/przedstawicieli. Jeżeli uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie nie jest możliwe, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 25³ ust. 1 lub ust. 2 ustawy o związkach zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 854), z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

W przypadku gdy finalnie nie dojdzie do porozumienia, pracodawca samodzielnie ustala zasady postępowania wobec zwalnianych pracowników w regulaminie. Pracodawca jest uprawniony (i zobowiązany) do wydania takiego regulaminu również wtedy, gdy w zakładzie nie działają zakładowe organizacje związkowe – wówczas konieczne jest uprzednie skonsultowanie regulaminu z przedstawicielami pracowników.

Powiadomienie powiatowego urzędu pracy

Przeprowadzanie zwolnień grupowych wiąże się z koniecznością przekazywania odpowiednich informacji powiatowemu urzędowi pracy, właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy lub miejsce wykonywania pracy.

Stosowną informację pracodawca powinien przekazać po zawiadomieniu związków zawodowych/przedstawicieli pracowników o planowanych zwolnieniach. Jej zakres powinien obejmować te same dane, co przekazane związkom, z wyłączeniem informacji dotyczących zasad przyznawania świadczeń pieniężnych dla zwalnianych pracowników.

Ostatnia informacja dotyczy faktu zawarcia porozumienia lub wydania regulaminu zwolnień grupowych i ustaleń zawartych w tych aktach. Kopię tej informacji pracodawca przekazuje związkom zawodowym/przedstawicielom pracowników, którzy mają prawo zgłoszenia swoich uwag powiatowemu urzędowi pracy.

Podstawa prawna: