Od 1 stycznia 2022 r. zmieniono zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Mimo że nie zmodyfikowano reguł ustalania podstawy wymiaru tej składki dla osób współpracujących z prowadzącym działalność, to jednak od 1 stycznia 2022 r. zmieniła się wysokość tej podstawy dla tych osób. Co więcej, inaczej jej kwotę płatnik ustalał dla współpracownika do końca czerwca 2022 r., a inaczej ustala ją od 1 lipca 2022 r.
Definicję osoby współpracującej m.in. z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (a także z przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start) uregulowano w art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej ustawą systemową. Uważa się za nią małżonka, dzieci (własne, drugiego małżonka i przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Nie obejmuje to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Ponadto z art. 8 ust. 2 ustawy systemowej wynika, iż jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
Dotyczy to również ubezpieczenia zdrowotnego, o czym stanowi art. 5 pkt 24 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej ustawą zdrowotną.
Ubezpieczenia dla współpracownika w ZUS
Osoba współpracująca z przedsiębiorcą (w tym korzystającym z ulgi na start) generalnie podlega w ZUS ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Zgłoszenia do tych ubezpieczeń dokonuje płatnik składek (tj. prowadzący pozarolniczą działalność), z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 X X.
Składki ZUS
Za każdy miesiąc kalendarzowy przedsiębiorca opłaca za osobę z nim współpracującą składki do ZUS.
Prowadzący pozarolniczą działalność składki na ubezpieczenia społeczne za współpracownika ustala od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W 2022 r. wysokość tej podstawy wynosi 3.553,20 zł.
Od 1 stycznia do 30 czerwca 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne m.in. osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą (oraz przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start) stanowiła kwota odpowiadająca przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Kwota ta wynosi 6.221,04 zł (100% z 6.221,04 zł), a składka na ubezpieczenie zdrowotne – 559,89 zł (9% z 6.221,04 zł). Takie uregulowanie wynikało z art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej.
Zmiany od 1 lipca 2022 r.
Na mocy zmian w przepisach wynikających z nowelizacji Polskiego Ładu od 1 lipca 2022 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą oraz przedsiębiorcami korzystającymi z ulgi na start ustala się w oparciu o nowy ust. 2ya w art. 81 ustawy zdrowotnej. Od tego dnia podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla ww. osób współpracujących stanowi (tak jak było to do końca 2021 r.) kwota odpowiadająca 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku kalendarzowego.
Nową podstawę wymiaru składki zdrowotnej dla współpracowników w 2022 r. stosuje się od 1 lipca do 31 grudnia tego roku.
Za lipiec i kolejne miesiące 2022 r. podstawę wymiaru składki zdrowotnej osób współpracujących z przedsiębiorcami (w tym korzystającymi z ulgi na start) stanowi kwota 4.665,78 zł (75% z 6.221,04 zł), a składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 419,92 zł (9% z 4.665,78 zł).
Przykład
Pani Wanda od 1 stycznia 2022 r. pomaga mężowi w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wobec tego, że jest to jej jedyna praca zarobkowa, przedsiębiorca zgłosił ją z tytułu wspomnianej pomocy w firmie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Dokonał tego z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 0 0, tj. właściwym dla osoby współpracującej (małżonkowie prowadzą bowiem wspólne gospodarstwo domowe).
W 2022 r. przedsiębiorca opłaca za żonę jako osobę współpracującą miesięcznie:
1) składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy 3.553,20 zł (tj. zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe),
2) składkę na ubezpieczenie zdrowotne, gdzie:
– do 30 czerwca 2022 r. – ustalał ją od kwoty 6.221,04 zł (czyli od podstawy wymiaru w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 r.),
– od 1 lipca 2022 r. – od podstawy wymiaru 4.665,78 zł (tj. w wysokości 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 r.).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.),
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.).
Źródło: gofin.pl, Gazeta Podatkowa nr 68 (1943) z dnia 25.08.2022
Autor: Aneta Dąbrowska
