Pracownica w połowie bieżącego roku osiągnie wiek emerytalny i zamierza przejść na emeryturę. W naszym zakładzie jest zatrudniona od 1 stycznia 2023 r. na cały etat, a wcześniej przez kilka lat pracowała na część etatu, za wynagrodzeniem minimalnym ustalonym proporcjonalnie do wymiaru. Czy te lata dla celów podwyższenia emerytury, gdyby okazała się ona niższa od najniższej kwoty tego świadczenia, zostaną przyjęte w całości?
Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn (art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej). Podstawę obliczenia emerytury stanowi co do zasady kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 ustawy emerytalnej oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o sus (art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej). Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia ww. podstawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego (art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej).
Jeśli emerytura, określona w art. 26 ustawy emerytalnej, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z FUS, określona w art. 26 ustawy emerytalnej, jest niższa niż kwota najniższej emerytury (od 1 marca 2023 r. do 29 lutego 2024 r. niższa od kwoty 1.588,44 zł), emeryturę przysługującą z FUS, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem rolnym, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:
- mężczyzna – osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,
- kobieta – osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.
Tak stanowi art. 87 ust. 1 ustawy emerytalnej.
Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej (1 stycznia 1999 r.), dla celów podwyższenia emerytury miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 87 ust. 3 ustawy emerytalnej).
Szczegółowe zasady obliczania okresu składkowego i nieskładkowego uregulowano w § 31 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z tym przepisem, przy obliczaniu ww. okresu dodaje się, osobno dla każdego z tych okresów, poszczególne lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy oblicza się w dniach. Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Jeżeli w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia są podane dniówki robocze, a nie okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 22 dni robocze, a za okresy przed dniem 1 stycznia 1981 r. – 25 dni roboczych.
Przykład
Zakładamy, że kobieta, o której mowa w pytaniu, była zatrudniona na 1/4 etatu w następujących okresach: od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r., od 23 marca do 14 czerwca 2021 r. oraz od 8 listopada do 31 grudnia 2021 r., od 1 maja do 31 grudnia 2022 r. W tych okresach otrzymywała wynagrodzenie na poziomie płacy minimalnej odpowiedniej do wymiaru czasu pracy. W dniu 1 lipca 2024 r. ukończy 60 lat i będzie ubiegała się w ZUS o przyznanie emerytury.
Przy ustalaniu wymiaru okresu składkowego niezbędnego do podwyższenia emerytury do kwoty najniższej, ZUS za pracę:
- od 1 stycznia do 31 grudnia 2019 r. przyjmie okres składkowy w wymiarze 3 miesięcy, tj. 562,50 zł wynagrodzenie pracownicy : 2.250 zł minimalne wynagrodzenie w 2019 r. = 0,25 (tj. 25%); 12 m-cy x 0,25 = 3 m-ce,
- od 23 marca do 14 czerwca i od 8 listopada do 31 grudnia 2021 r. przyjmie okres składkowy w wymiarze 1 miesiąca i 4 dni, tj. 700 zł wynagrodzenie pracownicy : 2.800 zł minimalne wynagrodzenie w 2021 r. = 0,25 (tj. 25%); 2 m-ce i 23 dni + 1 m-c i 23 dni = 4 m-ce i 16 dni; 4 m-ce i 16 dni x 0,25 = 1 m-c i 4 dni,
- od 1 maja do 31 grudnia 2022 r. przyjmie okres składkowy w wymiarze 2 miesięcy, tj. 752,50 zł wynagrodzenie pracownicy : 3.010 zł minimalne wynagrodzenie w 2022 r. = 0,25 (tj. 25%); 8 m-cy x 0,25 = 2 m-ce.
Zwracamy uwagę!
W dniu 13 grudnia 2023 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt SK 109/20), po rozpoznaniu skargi konstytucyjnej na posiedzeniu niejawnym, orzekł, że § 31 rozporządzenia z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe jest niezgodny z art. 67 ust. 1 zd. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie Trybunał odroczył utratę mocy obowiązującej tego przepisu o dwanaście miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten został opublikowany w Dzienniku Ustaw z dnia 28 grudnia 2023 r. pod poz. 2800. Jak czytamy w komunikacie po ogłoszeniu wyroku zamieszczonym na stronie internetowej https://trybunal.gov.pl: „(…) niezgodność § 31 rozporządzenia z 2011 r. z Konstytucją polega na tym, że prawodawca sposób obliczania okresów uwzględnianych przy ustalaniu świadczeń (a więc elementów konstrukcyjnych, od spełnienia których zależy przyznanie świadczenia określonego w ustawie) uregulował nie – jak powinien był – w ustawie, a w akcie rangi podustawowej; do tego jeszcze na podstawie upoważnienia stricte blankietowego, z którego nie da się zrekonstruować wytycznych co do metody obliczania odnośnych okresów. Podustawowe akty prawne mogą zawierać jedynie takie uregulowania, które stanowią dopełnienie regulacji zastrzeżonej dla ustaw, przy równoczesnym zachowaniu warunków i wymagań określonych w art. 92 ust. 1 Konstytucji. Mogą zatem zawierać wyłącznie regulacje uzupełniające tylko to, co uregulowane zostało w ustawie i tylko w zakresie nieprzesądzającym o istotnych elementach konstrukcji danej instytucji (in casu: sposobu obliczania okresów składkowych i nieskładkowych niezbędnych do przyznania odnośnego świadczenia).
W tym stanie rzeczy Trybunał stwierdził, że § 31 rozporządzenia z 2011 r. jest niezgodny z art. 67 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji przez to, że reguluje materię zastrzeżoną dla ustawy. (…)”.
Źródło: gofin.pl, Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 3 (597) z dnia 1.02.2024
