Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 z późn. zm.), dalej ustawy pomostowej, prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,
3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej lub art. 32 i 33 ustawy emerytalnej,
6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej.
W przypadku niektórych grup pracowników wiek i staż pracy określa art. 5-11 ustawy pomostowej. Przykładowo pracownik wykonujący w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów, prace w szczególnych warunkach, wymienione w pkt 21 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej, lub o szczególnym charakterze, wymienione w pkt 12 załącznika nr 2 do tej ustawy, który spełnia warunki określone w powołanym wcześniej art. 4 pkt 1, 4-6 ustawy pomostowej, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat oraz ma okres tej pracy wynoszący co najmniej 15 lat.
Ważne: Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Dotychczas warunkiem ustalenia prawa do emerytury pomostowej było jeszcze rozwiązanie stosunku pracy. Z tego względu ZUS odmawiał ustalenia prawa do tej emerytury, jeżeli osoba zainteresowana nie rozwiązała stosunku pracy. Od 20 kwietnia 2022 r. nie ma już tego wymogu – punkt 7 w powołanym wyżej art. 4 ustawy pomostowej został uchylony ustawą z dnia 9 marca 2022 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych… (Dz. U. poz. 755), dalej zwanej nowelą. Okoliczność ta nie powoduje jednak, że osoba, której przyznano emeryturę pomostową może kontynuować dotychczasowy stosunek pracy i pobierać to świadczenie. Nowelą zmieniono brzmienie art. 17 ust. 1 ustawy pomostowej, który obecnie stanowi, że prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub emerytura ta ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 103 ust. 3 i art. 103a-106 ustawy emerytalnej. W porównaniu do poprzedniego brzmienia tego przepisu dodano do niego art. 103a ustawy emerytalnej, na mocy którego prawo do emerytury (obecnie również pomostowej) ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. To oznacza, że osoba pozostająca w stosunku pracy, której ZUS ustalił prawo do emerytury pomostowej, aby pobierać to świadczenie musi rozwiązać dotychczasowy stosunek pracy. Jak wskazał projektodawca noweli: „(…) Zmiana charakteru warunku rozwiązania stosunku pracy (z warunku nabycia prawa do emerytury pomostowej na warunek realizacji nabytego już prawa do emerytury pomostowej) spowoduje zatem, że ubezpieczony nie będzie musiał już obawiać się (w związku z postępowaniem o przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej) utraty jedynego źródła dochodu. Będzie miał ponadto gwarancję – w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji odmawiającej w związku np. z nieposiadaniem wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze – że ustalenia poczynione w tym zakresie przez organ rentowy zostaną skontrolowane przez sąd w dwuinstancyjnym postępowaniu odwoławczym. (…)”.
Nie ma przy tym przeszkód, aby po rozwiązaniu umowy o pracę osoba pobierająca emeryturę pomostową ponownie podjęła pracę zarobkową, również w ramach stosunku pracy. Musi mieć jedynie na uwadze przepis art. 17 ust. 4 ustawy pomostowej, w myśl którego prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej. Ponadto w razie gdy wysokości przychodów z działalności zarobkowej przekroczą określone limity, emerytura pomostowa może zostać zmniejszona lub zawieszona.
Wspomnijmy, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:
- po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej,
- spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12 ustawy pomostowej,
- w dniu wejścia w życie ustawy pomostowej miała wymagany w przepisach tej ustawy okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (art. 49 ustawy pomostowej).
Nowelą do art. 28 ustawy pomostowej dotyczącego m.in. przepisów stosowanych w zakresie postępowania w sprawie o przyznanie emerytury pomostowej wprowadzono nowy ust. 1a i 1b, dotyczące zawieszenia i wznowienia postępowania. Zgodnie z nimi, organ rentowy zawiesza postępowanie w sprawie emerytury pomostowej, jeżeli toczy się postępowanie, wszczęte na podstawie art. 41 ust. 6 ustawy pomostowej, w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji, wymienionych w art. 41 ust. 4 tej ustawy i prowadzonych przez płatnika składek, u którego jest lub był zatrudniony pracownik, którego dotyczy zawieszone postępowanie, jeżeli postępowanie w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji może mieć wpływ na ustalenie prawa do emerytury pomostowej. Z kolei podejmuje postępowanie w sprawie emerytury pomostowej, zawieszone z przyczyny określonej wyżej, w przypadku gdy postępowanie w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji zostało zakończone wydaniem decyzji prawomocnej lub orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Do postępowań wszczętych na podstawie art. 24 ustawy pomostowej i niezakończonych wydaniem decyzji prawomocnej przed dniem wejścia w życie noweli stosuje się nowe przepisy art. 28 ust. 1a i 1b ustawy pomostowej.
Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem:
- poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach,
- osiągnięcia przez uprawnionego wieku odpowiednio 60 lat – w przypadku kobiet i 65 lat – w przypadku mężczyzn, jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach,
- śmierci uprawnionego.
Źródło: gifin.pl, Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 9 (555) z dnia 1.05.2022
