Czas składania zeznań rocznych niesie ze sobą poszukiwania najbardziej optymalnych form rozliczenia swoich dochodów. Osoba samotnie wychowująca dzieci może rozliczać się z fiskusem na wyjątkowo preferencyjnych zasadach, analogicznie jak małżonkowie. Po spełnieniu określonych warunków podatek może zostać obliczony w podwójnej wysokości, ale podstawą jego obliczenia będzie połowa dochodów. Rozliczenie podatku na podstawie połowy dochodu jest korzystne zarówno dla osób bardzo dobrze zarabiających (unikanie drugiego progu skali podatkowej), jak i tych uzyskujących stosunkowo niskie dochody (możliwość zastosowania wyższej kwoty zmniejszającej podatek).
Brak ustawowej definicji osoby samotnie wychowującej dzieci
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 6) zawiera kilka warunków, jakie należy spełnić, aby osoba samotnie wychowująca dzieci mogła rozliczyć swoje dochody zgodnie z powyższym algorytmem, tj. obliczenie podatku w podwójnej wysokości od połowy dochodu. Do warunków tych należy m.in.:
Samotne wychowywanie dzieci małoletnich albo dzieci bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną czy też dzieci uczących się, do 25. roku życia, nieuzyskujących w roku podatkowym przychodów wyższych od ilorazu kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatkowej;
Kolejną istotną kwestią jest nieuzyskiwanie przez rodzica i dziecko (dzieci) dochodów, do których zastosowanie mają przepisy art. 30c ustawy o PIT (podatek liniowy 19%), ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, Ustawy o podatku tonażowym lub Ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych;
Złożenie wniosku o rozliczenie dochodów jako osoba samotnie wychowująca dzieci w zeznaniu rocznym (zgodnie z ustawą o PIT w brzmieniu od 1 stycznia 2019 r. wniosek można złożyć również po 30 kwietnia, tj. po terminie składania zeznań rocznych – wcześniej takiej możliwości nie było).
Przepisy ponadto wyliczają kategorie osób, które uznawane są za osoby samotnie wychowujące dzieci. Należą do nich rodzice lub opiekunowie prawni będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Choć wyżej opisane kwestie mogą wydawać się dość jasne, to przepisy de facto nie wskazują, co należy rozumieć przez samotne wychowywanie dzieci.
Ustawodawca nie sformułował kryteriów, które pozwalają na stwierdzenie, czy dana osoba samotnie wychowuje dzieci, czy też nie.
Należy więc poddać rozważaniom pojęcie „samotnego wychowywania dzieci”, sięgając do orzecznictwa, którego treść bardzo często okazywała się nieprzychylna podatnikom.
Osoba samotnie wychowująca dzieci – interpretacja fiskusa
Brak definicji osoby samotnie wychowującej dzieci w przepisach prawa sprawia, że zakres interpretacji tego pojęcia jest bardzo szeroki. Poniżej zaprezentowano przykład skonstruowany na podstawie jednej z najnowszych interpretacji indywidualnych. Celem tego zabiegu jest ukazanie podejścia fiskusa do przedmiotowej materii – jego ocenę pozostawiamy czytelnikom.
Przykład 1.
Pani Anna jest osobą rozwiedzioną. Zgodnie z wyrokiem sądu władza rodzicielska nad dwójką małoletnich dzieci została powierzona obojgu rodzicom, jednak miejsce zameldowania dzieci jest przy matce (w miejscu zamieszkania pani Anny dzieci mają własne pokoje, w których znajdują się ich rzeczy).
Oprócz faktu, że dzieci faktycznie zamieszkują z panią Anną, opiekuje się ona nimi na co dzień w szerokim tego słowa znaczeniu. Odrabia z dziećmi lekcje, przygotowuje i spożywa z nimi posiłki, pomaga rozwijać ich zainteresowania, zawozi i odbiera ze szkoły oraz zapewnia z własnych środków wszelkie potrzeby materialne dzieci, np. kupuje ubrania, pokrywa koszty wizyt lekarskich etc.
Każdy z rodziców sprawuje opiekę nad dziećmi w wyznaczonym czasie samodzielnie bez udziału drugiego rodzica, jednakże to rola pani Anny jest kluczowa w procesie ich wychowywania. Stoi więc ona na stanowisku, że spełnia warunki do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.
Opisany wyżej stan faktyczny i stanowisko wnioskodawcy w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej 13 marca 2019 r., sygn. 0112-KDIL3-2.4011.70.2019.1.AK zostało uznane za nieprawidłowe. Organ interpretacyjny uznał w szczególności, że:
„Konsekwencją orzeczenia sądu jest zatem fakt, że zarówno Wnioskodawczyni jako matka, jak i ojciec dzieci, aktywnie współuczestniczą w wychowaniu wspólnych dzieci, pomimo że nie zamieszkują ze sobą”.
Z powyższego można wywieść wniosek, że wychowywanie dzieci przez obojga rodziców pozbawia ich prawa do rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci, mimo że nie zamieszkują razem oraz jedno z rodziców jest znacznie bardziej zaangażowane w procesy wychowawcze. Nawet „weekendowe wychowywanie” dzieci przez drugiego rodzica pozbawia ich oboje prawa do skorzystania z ulgi podatkowej.
Konkludując ten wątek, przytoczyć można fragment innej interpretacji, który podsumowuje aktualną linię orzeczniczą w niniejszej materii:
„stwierdzić należy, że okoliczność, że dwie osoby – Wnioskodawca i jego była żona – wychowują te same dzieci wyklucza możliwość uznania, że którakolwiek z tych osób wychowuje dziecko samotnie. Prawo do preferencyjnego opodatkowania dochodów nie przysługuje bowiem wszystkim osobom stanu wolnego posiadającym dzieci własne lub przysposobione, o których mowa w art. 6 ust. 4, a wyłącznie tym, które samotnie wychowują te dzieci. Wnioskodawca nie spełnia zatem warunków określonych w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że Wnioskodawcy nie przysługuje prawo do skorzystania z preferencyjnego rozliczenia jako osoby samotnie wychowującej dziecko” – interpretacja indywidualna z 6 grudnia 2019 r,. sygn. 0114-KDIP3-3.4011.490.2019.1.JK3.
Optymizmem napawa odpowiedź na interpelację poselską
Problematyka związana z osobami samotnie wychowującymi dzieci została poruszona także w odpowiedzi na interpelację poselską z 4 kwietnia 2018 r., sygn. DD3.054.18.2018.
Dokument ten w nieco bardziej racjonalny sposób interpretuje kwestię samotnego wychowywania dzieci i przytacza szereg argumentów, zgodnie z którymi za osobę samotnie wychowującą dzieci powinna być uznana m.in. pani Anna z powyższego przykładu. Tak restrykcyjne podejście organów podatkowych prowadzi do sytuacji, w której znikoma liczba podatników wychowujących dzieci całkowicie bez niczyjej pomocy mogłaby realnie korzystać z ulgi. W odpowiedzi na niniejszą interpelację poselską trafnie zauważono, że:
„A contrario, fakt utrzymywania kontaktów pomiędzy dzieckiem i drugim rodzicem, nie pozbawia pierwszego rodzica (przy którym dziecko mieszka) prawa do opodatkowania swoich dochodów na zasadach określonych w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jak podkreśla się bowiem w doktrynie i orzecznictwie, »doskonale samotne wychowywanie dzieci nie jest możliwe. Żyjący w pojedynkę rodzic nie jest w stanie nie korzystać z pomocy członków rodziny (niebędących partnerami) przy wychowywaniu swoich dzieci. Wydaje się w związku z tym, że pod pojęciem osoby, która samotnie wychowuje dziecko należy rozumieć osobę, która nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą, którą można by określić jako jej partnera życiowego. (por. A. Bartosiewicz: Komentarz do art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, Wydanie III, Lex 2013)” (wyrok WSA w Gdańsku z dnia 07.07.2015 r. sygn. akt I SA/Gd 711/15)«”.
Podsumowanie
Pojęcie osoby samotnie wychowującej dzieci jest kwestią problematyczną na gruncie stosowania przepisów podatkowych z uwagi na brak ustawowych kryteriów, które pozwoliłby na jednoznaczne stwierdzenie, czy rodzic lub opiekun jest faktycznie osobą samotnie wychowującą dzieci, czy też nie.
Przedstawione wyżej wnioski wynikające z interpretacji niniejszej materii sugerują, że przyznanie praw rodzicielskich obojgu rodzicom i faktyczne (choć zazwyczaj nierównomierne) sprawowanie opieki nad nimi w ocenie fiskusa uniemożliwia zastosowanie preferencyjnego opodatkowania.
Rozważając opodatkowanie dochodów jako osoba samotnie wychowująca dzieci, należy mieć na uwadze poruszone w niniejszym artykule kwestie, a także fakt, że każdy stan faktyczny jest inny i może być odmiennie interpretowany. Rozsądnym rozwiązaniem jest wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej we własnej sprawie, aby uchronić się przed możliwością zakwestionowania rozliczeń przez organ podatkowy.
Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl
