1 stycznia 2022 r. to ważna data dla polskich rodzin – właśnie wtedy wszedł w życie rodzinny kapitał opiekuńczy, czyli nowe świadczenie dla rodzin z małymi dziećmi. By je otrzymać, konieczne jest złożenie wniosku. Przypominamy o ważnych terminach.
Jednym z rozwiązań zaproponowanych w Polskim Ładzie jest Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, czyli nowe świadczenie dla rodziców dzieci w wieku od ukończenia 12. do 35. miesiąca życia – w sumie 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko.
Świadczenie przysługuje bez względu na dochód rodziny. Rodzice i opiekunowie mogą sami wybrać, czy chcą by świadczenie było wypłacane po 500 zł przez dwa lata, czy po 1 tys. zł przez rok.
Jeśli dziecko skończyło już pierwszy rok życia, ale nie ma jeszcze trzech lat, rodzic powinien złożyć wniosek w styczniu. Wtedy kapitał zostanie policzony od początku stycznia. Jeśli rodzic złoży wniosek później, otrzyma świadczenie od miesiąca złożenia wniosku.
Wnioski o kapitał opiekuńczy można składać wyłącznie drogą elektroniczną – przez portal Emp@tia Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, PUE ZUS lub bankowość elektroniczną. Pieniądze będą wypłacane bezpośrednio na konto bankowe.
I. Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o Rodzinny Kapitał Opiekuńczy
Co to jest rodzinny kapitał opiekuńczy i kto może być do niego uprawniony?
Rodzinny kapitał opiekuńczy to nowy rodzaj świadczenia kierowanego do rodzin z dziećmi na utrzymaniu, a jego celem jest przede wszystkim częściowe pokrycie wydatków związanych z opieką nad drugim i kolejnym dzieckiem w wieku od 12. do ukończenia 35. miesiąca życia. Do świadczenia mogą być uprawnieni rodzice (matka lub ojciec), a także osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie dziecka.
W jakiej wysokości przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy?
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończy 35. miesiąca życia, w łącznej, maksymalnej wysokości 12 tysięcy złotych na dziecko. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie co do zasady wypłacany przez 24 miesiące w kwocie 500 zł miesięcznie na dziecko. Rodzice będą mogli jednak wybrać czy chcą otrzymywać po 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące, czy 1000 zł miesięcznie, ale przez 12 miesięcy.
Czy rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwać rodzicowi na drugie dziecko w sytuacji, kiedy jego pierwsze dziecko jest już pełnoletnie? Np. matka dziecka złoży wniosek o przyznanie rodzinnego kapitału opiekuńczego na swoje drugie dziecko, które ukończy 12. miesiąc życia w marcu br, natomiast jej pierwsze dziecko jest już pełnoletnie i ma 20 lat.
Tak. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie w takiej sytuacji przysługiwać rodzicowi, bez względu na wiek dziecka pierwszego. Ustawowa definicja pierwszego dziecka oznacza bowiem najstarsze dziecko w rodzinie bez względu na jego wiek; w przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.
Jaki urząd/organ zajmuje się rozpatrywaniem wniosków i przyznawaniem rodzinnego kapitału opiekuńczego?
Przyjmowaniem wniosków o rodzinny kapitał opiekuńczy, ich rozpatrywaniem oraz przyznawaniem i wypłatą tego świadczenia zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Czy rodzinny kapitał opiekuńczy jest przyznawany w oparciu o kryterium dochodowe?
Rodzinny kapitał opiekuńczy jest świadczeniem niezależnym od dochodów rodziny (brak kryterium dochodowego) oraz zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Czy rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje na dzieci urodzone przed 1 stycznia 2022 r.?
Tak. Prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego przysługuje także rodzicom, którzy w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 2022 r., mają drugie i kolejne dzieci w wieku od 12. do ukończenia 35. miesiąca życia. Na takie dzieci rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje proporcjonalnie za okres od dnia 1 stycznia 2022 r. do ostatniego dnia miesiąca, w którym drugie lub kolejne dziecko ukończy 35. miesiąc życia.
Jestem obywatelem Ukrainy i na podstawie zezwolenia na pobyt stały mieszkam i pracuje w Polsce. Czy należy mi się rodzinny kapitał opiekuńczy?
Tak, w takim przypadku cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt stały, ponieważ jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego. Dodatkowym warunkiem otrzymania rodzinnego kapitału opiekuńczego jest zamieszkiwanie z dziećmi w Polsce.
Czy samotni rodzice również mogą ubiegać się o rodzinny kapitał opiekuńczy?
O rodzinny kapitał opiekuńczy może ubiegać się każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je, po spełnieniu warunków ustawowych zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, rodzice pozostający w nieformalnych związkach, jak i osoby samotnie wychowujące dziecko.
Jak kapitał będzie wypłacany w przypadku rodziców, którzy są po rozwodzie?
Jeśli rodzice są po rozwodzie — kapitał na dane dziecko przysługuje temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu pozostaje dziecko.
W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, każdy z rodziców będzie mógł złożyć wniosek na dziecko nad którym sprawuje opiekę naprzemienną i w takim przypadku zostanie przyznany mu kapitał w wysokości połowy kwoty przysługującego kapitału.
Jestem po rozwodzie, z pierwszego małżeństwa mam 19-letniego syna. Zawarłem kolejny związek małżeński i sześć miesięcy temu urodziła się nam córka. Czy w takiej sytuacji będzie mi przysługiwał rodzinny kapitał opiekuńczy na córkę?
Tak. W takim wypadku syn z pierwszego małżeństwa będzie wliczany do składu rodziny wnioskodawcy i będzie traktowany jako pierwsze dziecko. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie w takiej sytuacji przysługiwać rodzicowi na córkę, bez względu na fakt, że rodzic jest po rozwodzie, a pierwsze dziecko pochodzi z poprzedniego małżeństwa czy związku.
Czy muszę składać wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy? Czy może będzie wypłacany automatycznie na wszystkie uprawnione dzieci ?
Tak jak w przypadku świadczeń z programu „Rodzina 500+” czy „Dobry start”, aby uzyskać prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego konieczne jest złożenie wniosku.
W jaki sposób mogę złożyć wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy?
Wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy należy złożyć wyłącznie w formie elektronicznej – za pośrednictwem tych samych kanałów wnioskowani online co w przypadku programów „Rodzina 500+” i „Dobry start”, czyli za pośrednictwem bankowości elektronicznej, Platformy Usług Elektronicznych ZUS lub platformy Empatia (portal Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej).
Co ważne, możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej dotyczy wyłącznie rodziców ubiegających się o świadczenie wychowawcze, którzy posiadają numer PESEL.
Rodzic nieposiadający nr PESEL, a także tzw. opiekun faktyczny, w tym rodzic adopcyjny (czyli osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie) mogą złożyć odpowiedni wniosek wyłącznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.
Moje drugie dziecko urodziło się 15 czerwca 2021 r. (ukończy 12. miesiąc życia po wejściu w życie ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym). Kiedy muszę złożyć wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy żeby otrzymać to świadczenie w pełnej wysokości?
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje rodzicom na drugie i kolejne dziecko w rodzinie, w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko to ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończy 35. miesiąc życia. Zatem na dziecko urodzone 15 czerwca 2021 r. kapitał będzie przysługiwał w okresie od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2024 r.
Aby uzyskać kapitał w pełnej wysokości 12.000 zł, rodzic powinien złożyć wniosek w określonym oknie czasowym obejmującym okres między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego miesiąc ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. W przypadku dziecka urodzonego 15 czerwca 2021 r., oznacza to że rodzic powinien złożyć wniosek pomiędzy 1 marca 2022 r. a 31 lipca 2022 r. Natomiast w przypadku złożenia wniosku po upływie powyższego okna czasowego, łączna wysokość kapitału ulegnie obniżeniu o kwotę 500 zł za każdy miesiąc, który upłynął od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12. miesiąc życia.
Powyższy mechanizm daje rodzicom aż 5 miesięcy na złożenie wniosku aby uzyskać kapitał w pełnej wysokości.
Moje drugie dziecko urodziło się 12 marca 2019 r. i skończyło 12 miesiąc życia przed wejściem w życie ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym. Czy ja też mogę skorzystać z tego świadczenia? Kiedy powinienem złożyć wniosek ?
Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje także rodzicom na drugie i kolejne dziecko, które przed dniem 1 stycznia 2022 r. czyli przed dniem wejścia w życie ustawy, ukończyło 12. miesiąc życia, ale nie minął miesiąc w którym dziecko to kończy 35 miesiąc życia. W takim przypadku, rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje w wysokości 500 zł za każdy miesiąc proporcjonalnie za okres od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko kończy 35. miesiąc życia.
Zatem w przypadku dziecka urodzonego 12 marca 2019 r., kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał w łącznej wysokości 1000 zł (za okres od 1 stycznia 2022 r. do 28 lutego 2022 r. r. czyli 2 mc x 500 zł). Rodzic samodzielnie zadecyduje czy ww. przypadającą mu proporcjonalnie kwotę kapitału opiekuńczego ZUS wypłaci w częściach po 500 zł, czy po 1000 zł (tj. w opisanym przypadku 2×500 zł albo 1×1000 zł).
Co istotne, w przypadku wnioskowania o rodzinny kapitał opiekuńczy na dziecko, które ukończyło 12. miesiąc życia i nie minął miesiąc w którym dziecko to kończy 35. miesiąca życia przed dniem 1 stycznia 2022 r., przepisy ustawy nie przewidują wydłużonego okresu na złożenie wniosku. Zatem aby uzyskać pełną kwotę przysługującego na dane dziecko kapitału, w tym przypadku konieczne będzie aby rodzic złożył wniosek w styczniu 2022 r. W przypadku złożenia wniosku po dniu 31 stycznia 2022 r., rodziny kapitał opiekuńczy zostanie przyznany od miesiąca złożenia wniosku.
Ile ma czasu ZUS na przyznanie i wypłatę kapitału? Jak szybko rodzic otrzyma pieniądze?
Przepisy ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym określają maksymalny termin dla ZUS na rozpatrzenie wniosku o kapitał. Wynosi on 2 miesiące od dnia złożenia wniosku wraz z wymaganymi dokumentami. Z kolei wypłata przysługującego kapitału nastąpi nie wcześniej niż w miesiącu, od którego przysługuje prawo do kapitału.
Postępowanie w sprawie rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie prowadzone w formie elektronicznej. Wszystkie informacje na temat wniosku i jego obsługi rodzic znajdzie na PUE ZUS.
Tak jak w przypadku programu „Rodzina 500+” i „Dobry start” przyznanie przez ZUS kapitału nie będzie wymagało wydania decyzji administracyjnej.
Jeśli kapitał zostanie przyznany to rodzic otrzyma informację o przyznaniu świadczenia, która będzie znajdować się w skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS. Również wtedy, gdy wniosek został złożony przez bankowość elektroniczną lub portal Emp@tia.
Jeśli kapitał nie będzie przysługiwać, to ZUS wyda decyzję odmowną. Decyzję odmowną w takim przypadku rodzic otrzyma elektronicznie na PUE ZUS. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego
W jaki sposób będzie wypłacony rodzinny kapitał opiekuńczy?
Wypłata przyznanego kapitału będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane we wniosku konto bankowe.
Chciałabym zmienić wysokość pobieranego rodzinnego kapitału opiekuńczego. Czy istnieje taka możliwość?
Tak. Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym przewiduje, że wysokość pobieranego kapitału może zostać zmieniona . Na wniosek rodzica tylko raz w okresie otrzymywania kapitału rodzic może ponownie zdecydować czy chce otrzymywać 500 zł miesięcznie przez dłuższy okres czy 1000 zł miesięcznie ale krócej.
Czy rodzinny kapitał opiekuńczy może zostać zajęty przez komornika?
Uwaga! Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym zakłada również wprowadzenie stałego dofinansowania do funkcjonowania miejsc opieki dla dzieci nieobjętych rodzinnym kapitałem opiekuńczym.
Dofinansowanie do opłaty za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna będzie przysługiwać rodzicom, opiekunom prawnym, innym osobom, którym sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem, jeżeli na dziecko nie został przyznany rodzinny kapitał opiekuńczy.
Dofinansowanie będzie przysługiwać:
- na dziecko pierwsze i jedyne w rodzinie,
- na dziecko pierwsze z rodzin, w których kolejne dziecko jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym,
- na dziecko w wieku przed ukończeniem 12 miesiąca i po ukończeniu 35 miesiąca życia.
Dofinansowanie będzie wynosić 400 zł miesięcznie na dziecko w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna nie więcej jednak niż wysokość opłaty ponoszonej przez rodziców za pobyt dzieci w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.
II. Ważne terminy
1 stycznia 2022 r. wszedł w życie rodzinny kapitał opiekuńczy. Obsługą przyjmowania wniosków, przyznawania i wypłaty świadczeń zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
W jaki sposób złożyć wniosek?
Wnioski będzie można złożyć wyłącznie w formie elektronicznej – za pośrednictwem:
- platformy Empatia (portal Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej),
- Platformy Usług Elektronicznych ZUS,
- bankowości elektronicznej:
- od 4 stycznia 2022 r. przez: Bank PKO BP, ING Bank Śląski S.A., mBank S.A., Millenium S.A., PEKAO S.A.,
- od 11 stycznia 2022 r. przez Getin Noble Bank S.A.
- od 24 stycznia 2022 r. przez: Bank Pocztowy S.A., Credit Agricole Bank Polska S.A.
- od 1 lutego 2022 r. przez: Alior Bank S.A., BPS S.A., Santander, BNP Paribas S.A., SGB-Bank S.A., SKOK Energia, SKOK im. Powstańców Śląskich, SKOK Ziemi Rybnickiej, SKOK Unii Lubelskiej, SKOK Progres, SKOK Śląsk, SKOK Wisła, SKOK Chmielewskiego, SKOK Stefczyka, Krakowska SKOK, SKOK Szopienice, SKOK Świdnik, SKOK Centrum, SKOK Kwiatkowskiego, Regionalna SKOK im. Św. Brata Alberta.
Wypłata przyznanego świadczenia będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej na wskazane we wniosku konto bankowe.
Ważne terminy!
Rodzic będzie mógł złożyć wniosek o kapitał na trzy miesiące przed ukończeniem przez dziecko 12. miesiąca życia oraz na miesiąc po ukończeniu 12. miesiąca życia. W przypadku złożenia wniosku po upływie tego okresu, kapitał będzie przysługiwał od miesiąca złożenia wniosku.
Daje to rodzicom aż 5 miesięcy na złożenie wniosku, aby uzyskać kapitał w pełnej wysokości. W przypadku złożenia wniosku po tym terminie, upływ każdego kolejnego miesiąca będzie powodował zmniejszenie całkowitego wymiaru kapitału (12 tys. zł) o 500 zł za każdy miesiąc.
Przykłady:
Mam dziecko urodzone 16 sierpnia 2020 r., co mam zrobić, żeby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy?
Złóż wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy w styczniu 2022 r. Świadczenie zostanie przyznane od stycznia i będzie przysługiwać do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.
Mam dziecko urodzone 18 września 2019 r., co mam zrobić, żeby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy?
Złóż wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy w styczniu 2022 r. Świadczenie zostanie przyznane od stycznia i będzie przysługiwać do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.
Mam dziecko urodzone 3 marca 2021 r., co mam zrobić, żeby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy?
Złóż wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy w między 1 stycznia 2022 r. a 30 kwietnia 2022 r. W ten sposób świadczenie będzie przysługiwać w pełnej wysokości. Świadczenie zostanie przyznane od miesiąca, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia i będzie przysługiwać do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.
Mam dziecko urodzone 12 września 2021 r., co mam zrobić, żeby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy?
Złóż wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy między 1 czerwca 2022 r. a 31 października 2022 r. (przed 1 czerwca 2022 r. Twój wniosek nie zostanie przyjęty). W ten sposób świadczenie będzie przysługiwać w pełnej wysokości 12 tys. zł na dziecko. Świadczenie zostanie przyznane od września 2022 r., tj. od miesiąca, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia i będzie przysługiwać do końca miesiąca, w którym dziecko ukończy 35 miesięcy.
Mam dziecko urodzone 7 października 2021 r., co mam zrobić, żeby otrzymać rodzinny kapitał opiekuńczy?
Złóż wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy w między 1 lipca 2022 r. a 30 listopada 2022 r. W ten sposób świadczenie będzie przysługiwać w pełnej wysokości. Świadczenie zostanie przyznane od miesiąca, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia i będzie przysługiwać do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35 miesięcy.
Źródło: Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej
