Jeśli wykonywana umowa zlecenia jest dla zleceniobiorcy jedynym źródłem przychodu, to podlega on z tego tytułu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wszystkie te ubezpieczenia są wtedy dla niego obligatoryjne niezależnie od okresu wykonywanej umowy zlecenia czy wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego z racji wykonywanego zlecenia. Inaczej jest w przypadku, gdy zleceniobiorca pracuje jednocześnie na kilku umowach zlecenia.
Dwie umowy zlecenia
Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów (np. dwóch umów zlecenia) jest nimi objęta z tego tytułu, który powstał najwcześniej, czyli z umowy, którą zleceniobiorca zaczął wykonywać jako pierwszą. Taka osoba może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych (wszystkich lub wybranych) tytułów (umów) lub zmienić tytuł do ubezpieczeń (tu: umowę zlecenia, z której chce podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym). Tak wynika z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), zwanej ustawą systemową.
Powołany przepis zawiera jednak zastrzeżenie wynikające m.in. z art. 9 ust. 2c tej ustawy, zgodnie z którym osoba, której podstawa wymiaru składek społecznych z umowy zlecenia w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, podlega tym ubezpieczeniom również z tych innych tytułów (umów). Zasady tej nie stosuje się, jeżeli np. z jednego tytułu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.
Zatem, gdy zleceniobiorca wykonuje jednocześnie dwie umowy zlecenia, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z pierwszej zawartej umowy zlecenia, natomiast druga:
- nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jeżeli z pierwszego zlecenia uzyskuje on oskładkowany miesięczny przychód co najmniej w kwocie minimalnej płacy,
- stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeśli z pierwszej umowy zlecenia uzyskuje on oskładkowany przychód w kwocie niższej niż minimalna płaca – do czasu, aż łączna podstawa wymiaru składek społecznych w danym miesiącu osiągnie poziom minimalnej płacy (dopiero następna umowa zlecenia nie będzie tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych).
Ubezpieczenie zdrowotne jest natomiast obowiązkowe z każdej umowy zlecenia. Obligatoryjny charakter ma ono niezależnie od tego, czy ubezpieczenia społeczne są dla zleceniobiorcy obowiązkowe czy dobrowolne (i czy faktycznie zleceniobiorca przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń).
W 2023 r. minimalne wynagrodzenie wynosi: od stycznia do czerwca – 3.490 zł, a od lipca do grudnia – 3.600 zł.
Więcej niż dwa zlecenia
Ustalając łączną podstawę wymiaru składek dla celów określenia obowiązku ubezpieczeń społecznych w sytuacji jednoczesnego wykonywania przez zleceniobiorcę kilku umów zlecenia uwzględnia się wysokość oskładkowanego przychodu osiągniętego przez niego w danym miesiącu. Kwota minimalnego wynagrodzenia nie jest jednak kwotą graniczną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Ustalenia łącznej podstawy ich wymiaru dokonuje się jedynie w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń emerytalno-rentowych w razie zbiegu określonych tytułów do ubezpieczeń (tu: kilku umów zlecenia) oraz – co ważne – według kolejności ich powstawania (tu: zawarcia poszczególnych umów).
Jeżeli więc zleceniobiorca wykonuje np. trzy umowy zlecenia, to wówczas podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z pierwszej zawartej umowy zlecenia, natomiast druga i trzecia nie stanowią dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, pod warunkiem że z pierwszego zlecenia uzyskuje on miesięczny przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Gdyby natomiast suma oskładkowanego przychodu z pierwszej i drugiej umowy zlecenia nie wynosiła co najmniej kwoty minimalnego wynagrodzenia, wtedy zleceniobiorca musiałby podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym także z trzeciej umowy zlecenia (przykład).
Ten sam rodzaj pracy
Omówione zasady nie dotyczą sytuacji, gdy jeden podmiot zawiera z tą samą osobą dwa zlecenia z tym samym zakresem prac – wtedy nie zachodzi zbieg tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych. Oznacza to, że zleceniobiorca wykonujący w tym samym czasie dwie umowy zlecenia o takim samym zakresie prac, zawarte z tym samym podmiotem, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z każdej z nich.
| Przykład Pan Adam ma zawartą umowę zlecenia z firmą X – na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r. i za jej wykonywanie otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej kwocie 1.800 zł. Oprócz tego:-na okres od 1 lutego do 31 sierpnia 2023 r. zawarł umowę zlecenia z firmą Y, z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 1.600 zł,-na okres od 6 lutego do 31 sierpnia 2023 r. zawarł kolejną umowę zlecenia z firmą Z, z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 1.500 zł. W każdej z firm wynagrodzenie za dany miesiąc otrzymuje na koniec tego miesiąca. Ponieważ przychód z pierwszej umowy zlecenia zawartej z firmą X jest niższy niż kwota minimalnej płacy, pan Adam podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zarówno z pierwszej, jak i drugiej zawartej umowy zlecenia (tj. zawartej z firmą X i Y).Ze względu na to, że łączny miesięczny oskładkowany przychód z umowy zawartej z firmą X oraz z umowy zawartej z firmą Y również jest niższy niż kwota minimalnej płacy (tj. 1.800 zł + 1.600 zł = 3.400 zł, 3.400 zł < 3.490 zł), pan Adam podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym także z umowy zlecenia zawartej z firmą Z. Łącznie ma opłacone składki do ZUS od kwoty 4.900 zł (1.800 zł + 1.600 zł + 1.500 zł). |
Źródło: gofin.pl, Gazeta Podatkowa nr 18 (1997) z dnia 2.03.2023
Autor: Dorota Wyderska
