Wyższe grzywny za uchybienia skarbowe od 1 lipca 2023 r.

Wymiar grzywien za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe jest powiązany z wysokością obowiązującego w czasie ich popełnienia minimalnego wynagrodzenia za pracę. Płaca ta będzie od 1 lipca 2023 r. wynosić 3.600 zł. Oznacza to, że maksymalna grzywna za wykroczenie skarbowe popełnione w drugiej połowie 2023 r. to 72.000 zł, a za przestępstwo skarbowe – prawie 35.000.000 zł.

Ustawowy próg

Minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi obecnie 3.490 zł, a od 1 lipca 2023 r. wzrośnie do 3.600 zł.

Wzrost minimalnej pensji oznacza przede wszystkim przesunięcie granicy między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym w przypadkach, gdy czyn zabroniony polega na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Uszczuplenie to uszczerbek finansowy powstały w wyniku uchylenia się przez podatnika (płatnika) od uiszczenia w całości lub w części wymaganej należności. Narażenie na uszczuplenie polega na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego, tzn. że jego wystąpienie jest wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić.

To, czy przewinienie zostanie uznane za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zależy od kwoty uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej. Linię podziału wyznacza pięciokrotność wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w czasie popełnienia czynu zabronionego. Czyn, w wyniku którego kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza tego limitu, jest wykroczeniem skarbowym. Przewinienie skutkujące wyższymi uszczupleniami stanowi przestępstwo skarbowe. Obecnie próg, na podstawie którego dokonuje się opisanego rozróżnienia, wynosi 17.450 zł. Od 1 lipca 2023 r. będzie to 18.000 zł. Dotyczy to takich uchybień, jak: uchylanie się od opodatkowania, niewpłacenie przez płatnika pobranego podatku czy wyłudzenie zwrotu VAT. Wyjątkiem jest uporczywe niepłacenie przez podatnika podatku w terminie. Takie działanie stanowi wykroczenie skarbowe bez względu na kwotę zaległości podatkowej.

Stawka dzienna

Wysokość minimalnego wynagrodzenia (obowiązującego w czasie popełnienia czynu zabronionego) ma wpływ na grzywny grożące za uchybienia skarbowe.

Grzywna za przestępstwo skarbowe wymierzana jest w stawkach dziennych. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720. Nie za każde przestępstwo skarbowe grozi 720 stawek dziennych. Są takie, za które można orzec najwyżej 360 stawek dziennych (np. za nierozliczenie się w terminie ze stanu zużycia znaków akcyzy), 240 stawek dziennych (np. za nieprowadzenie wbrew obowiązkowi księgi podatkowej) czy 180 stawek dziennych (np. za niewydanie kupującemu paragonu fiskalnego).

Stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej 400-krotności (art. 23 § 3 Kodeksu karnego skarbowego). Stawka dzienna za przestępstwa skarbowe popełnione od 1 lipca 2023 r. może być ustalona w wysokości od 120 zł do 48.000 zł. Sąd, ustalając stawkę dzienną, bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, sytuację rodzinną, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowania. Przykładowo, jeżeli sąd ukaże podatnika za przestępstwo skarbowe polegające na nieprowadzeniu księgi podatkowej (na podstawie art. 60 § 1 Kodeksu karnego skarbowego) grzywną w wysokości 40 stawek dziennych, a wartość jednej stawki dziennej ustali na 150 zł, to kwota grzywny wyniesie 6.000 zł (40 stawek × 150 zł).

Kara za wykroczenie

Grzywna za wykroczenie skarbowe określana jest kwotowo. Wymierza ją sąd albo w trybie mandatowym upoważniony urzędnik skarbowy (pracownik urzędu skarbowego bądź pracownik lub funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej).

Tryb mandatowy stosuje się, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary niż grzywna nieprzekraczająca 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Grzywna nałożona mandatem karnym za wykroczenie skarbowe popełnione od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. może wynieść do 18.000 zł. Sprawca wykroczenia skarbowego, aby być ukaranym mandatem karnym wystawionym przez urzędnika skarbowego, musi zgodzić się na jego przyjęcie. Jeżeli odmówi, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, co w praktyce oznacza najczęściej skierowanie jej do sądu.

Postępowania mandatowego nie stosuje się w przypadkach wskazanych w art. 137 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Po pierwsze, jeśli w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego cała wymagalna kwota została uregulowana. Po drugie, gdy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów. Po trzecie, gdy zachodzi zbieg przepisów, a czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego.

Sąd, rozpatrując sprawę wykroczenia skarbowego (nie tylko w wyniku odmowy przyjęcia mandatu karnego) i uznając oskarżonego za winnego, może orzec grzywnę w granicach od 1/10 do 20-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Sprawcy wykroczeń skarbowych popełnionych w drugiej połowie 2023 r. muszą liczyć się z grzywną od 360 zł do 72.000 zł.