Prawo do urlopu jest jedną z podstawowych zasad prawa pracy, co wiąże się z tym, że wątpliwości interpretacyjne związane z nabyciem przez pracownika prawa do urlopu należy z reguły rozstrzygać na jego korzyść. Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego jest jednym z jego podstawowych uprawnień. Wynika ono nie tylko z Kodeksu pracy, lecz także z norm wyższego rzędu, chociażby prawo to przyznaje pracownikom art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. A jak prawidłowo ustalić wymiar urlopu wypoczynkowego?
Komu przysługuje urlop wypoczynkowy?
Prawo do urlopu nabywają tylko osoby zatrudnione w ramach stosunku pracy. Osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy nabywają to prawo wówczas, gdy przepisy szczególne im je przyznają lub gdy strony tak ustalą.
Wymiar urlopu w pierwszym roku pracy
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy w życiu, uzyskuje prawo do urlopu w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu mu przysługującego. Oznacza to, że prawo do urlopu pracownik uzyskuje z upływem każdego miesiąca, a jego wymiar obliczany jest proporcjonalnie do przepracowanych miesięcy. Bez względu na to, u ilu pracodawców pracownik będzie pracował w danym roku kalendarzowym, urlop ten u każdego będzie traktowany i liczony jako pierwsza praca w życiu.
Wymiar urlopu cząstkowego wynosi za każdy miesiąc pracy 1/12 część wymiaru urlopu. Z reguły urlop cząstkowy jest obliczany od wymiaru 20 dni urlopu. Za 1 miesiąc pracy pracownik nabywa prawo do 1/12 z 20 dni urlopu, czyli do 1 i 2/3 dnia. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, a więc po miesiącu pracy urlop wynosi 1 dzień 5 godzin i 20 minut. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym, w pełnym wymiarze od dnia, w którym rozpoczyna pracę w danym roku, a nie już proporcjonalnie, jak jest przy pierwszej pracy.
Wymiar urlopu wypoczynkowego
Określony w art. 154 § 1 wymiar urlopu wypoczynkowego odnosi się do pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, który uzależniony jest od stażu pracy i wykształcenia pracownika.
I tak wymiar ten wynosi:
20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Wymiar urlopu wypoczynkowego może być inaczej ustalony dla pracownika w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w umowie o pracę, jednakże nigdy nie może być niższy niż mówią przepisy Kodeksu pracy.
Staż pracy a wymiar urlopu wypoczynkowego
Do stażu pracy, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu wypoczynkowego, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia. Wliczamy zarówno zatrudnienie w kraju, jak i za granicą. Podstawowym i powszechnie przyjętym dokumentem potwierdzającym okres zatrudnienia jest świadectwo pracy. Należy podkreślić, że nie ma przepisu, który stanowiłby, że podstawę do uwzględnienia okresu zatrudnienia stanowi wyłącznie świadectwo pracy. W przypadku, gdy pracownik go nie posiada, może udokumentować okres zatrudnienia, przedstawiając np. umowę o pracę lub inny dokument potwierdzający fakt pozostawania w zatrudnieniu. Szczególnie trudne udokumentowanie stosunku pracy może być w przypadku pracy za granicą. W takiej sytuacji dopuszczalne jest potwierdzenie okresów zatrudnienia dokumentami różnego rodzaju. W celu udokumentowania okresów pracy poza krajem mogą posłużyć zaświadczenia wydane przez zagranicznego pracodawcę lub odpowiedni organ publiczny, umowa o pracę, odcinki wypłat wynagrodzenia czy zaświadczenie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu zatrudnienia.
Wpływ wykształcenia pracownika na wymiar urlopu wypoczynkowego
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego, wlicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
Uwzględnia się tylko te okresy nauki, które zostały zakończone w sposób przewidziany prawem, czyli gdy pracownik otrzymał stosowne zaświadczenie lub dyplom. Licencjat uważany jest za studia wyższe. Okres nauki uwzględnia się we wszystkich stosunkach pracy, także wówczas, gdy pracownik jest zatrudniony jednocześnie u kilku pracodawców.
Niepełnoetatowcy a wymiar urlopu wypoczynkowego
Przy ustalaniu wymiaru urlopu pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy stosuje się wskazane wyżej zasady dotyczące jego stażu pracy i wykształcenia. Jednakże przy obliczaniu wymiaru stosuje się zasadę proporcjonalności. Pracownik nabywa prawo do urlopu w wymiarze proporcjonalnym do wymiaru czasu pracy. Przykładowo zatrudniony na ćwierć etatu uzyskuje urlop w wymiarze 5, a nie 20 dni.
Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl
