Mandat za wykroczenie skarbowe

Uchybienia w wykonywaniu obowiązków podatkowych, klasyfikowane jako wykroczenia skarbowe, mogą być karane w trybie mandatowym. To najszybszy sposób zamknięcia takich spraw, ale wymagana jest zgoda karanego na pociągnięcie do odpowiedzialności. Mandat karny za wykroczenie skarbowe popełnione w pierwszej połowie 2023 r. może wynieść do 17.450 zł, a za dokonane w drugiej połowie 2023 r. – do 18.000 zł.

Wykroczenie skarbowe

Mandat karny to forma karania za popełnienie wykroczenia skarbowego.

Wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony, w wyniku którego kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w czasie jego popełnienia. Uszczuplenie to uszczerbek finansowy powstały w wyniku uchylenia się przez podatnika (płatnika) od uiszczenia całości lub części wymaganej należności. Narażenie na uszczuplenie polega na spowodowaniu konkretnego niebezpieczeństwa uszczerbku finansowego, tzn. że jego wystąpienie jest wysoce prawdopodobne, ale nie musi nastąpić. Przykładami takich uchybień są oszustwa podatkowe, niewpłacenie przez płatnika pobranego podatku czy wyłudzenie zwrotu VAT. Wspomniany próg kwotowy, pozwalający uznać czyn zabroniony za wykroczenie skarbowe (tj. 5-krotność minimalnego wynagrodzenia), od 1 stycznia 2023 r. wynosi 17.450 zł, a od 1 lipca 2023 r. będzie kształtował się na poziomie 18.000 zł.

Wykroczeniami skarbowymi są także inne uchybienia – nieskutkujące zaniżeniem lub narażeniem na uszczuplenie należności publicznoprawnej – jeżeli tak stanowi Kodeks karny skarbowy. Są to przypadki wprost wskazane jako wykroczenia skarbowe, np. niezłożenie organowi podatkowemu deklaracji w terminie, a także delikty, np. nierzetelne prowadzenie księgi podatkowej, które mogą być uznane za wykroczenie skarbowe ze względu na mniejszą wagę. Wypadek mniejszej wagi to czyn, który charakteryzuje się niskim stopniem szkodliwości społecznej, a sposób jego popełnienia nie wskazuje na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszcza się uchybienia z pobudek zasługujących na uwzględnienie.

Tryb mandatowy

Uprawnionymi do wystawiania mandatów karnych za wykroczenia skarbowe są upoważnieni pracownicy (wszystkich) urzędów skarbowych oraz upoważnieni pracownicy i funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej.

Tryb mandatowy stosuje się, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba wymierzenia surowszej kary niż grzywna nieprzekraczająca 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Grzywna nałożona mandatem karnym za wykroczenie skarbowe popełnione od 1 stycznia do 30 czerwca w 2023 r. może wynieść do 17.450 zł, a za dokonane od 1 lipca do 31 grudnia 2023 r. – do 18.000 zł.

Wysokość grzywny w konkretnym przypadku zależy od wielu czynników. Kara powinna być adekwatna do wagi popełnionego wykroczenia skarbowego. Przy jej wymiarze bierze się pod uwagę okoliczności sprawy, a także sytuację życiową sprawcy: stosunki rodzinne, stan majątkowy, dochody, możliwości zarobkowania itp.

Postępowania mandatowego nie stosuje się w przypadkach wskazanych w art. 137 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Po pierwsze, jeśli w związku z wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, chyba że do chwili przyjęcia mandatu karnego cała wymagalna kwota została uregulowana. Po drugie, gdy za wykroczenie skarbowe należałoby orzec przepadek przedmiotów. Po trzecie, gdy zachodzi zbieg przepisów, a czyn sprawcy wykroczenia skarbowego wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa skarbowego.

Sprawca ma prawo odmówić przyjęcia mandatu karnego. Jeżeli jednak to zrobi, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych, co w praktyce oznacza najczęściej skierowanie jej do sądu. Sąd może nie znaleźć podstaw do ukarania oskarżonego, ale jeżeli uzna go winnym, ma prawo wymierzyć za wykroczenie skarbowe znacznie wyższą grzywnę, niż jest to dopuszczalne w trybie mandatowym. Może ona wynieść od 1/10 do 20-krotnej wysokości minimalnej pensji, czyli od 349 zł do 69.800 zł za wykroczenia skarbowe popełnione w pierwszej połowie 2023 r. i od 360 zł do 72.000 zł – za czyny dokonane w drugiej połowie 2023 r.

Zapłata grzywny

Sprawcy wykroczeń skarbowych otrzymują w większości przypadków mandat karny kredytowany. Mandat gotówkowy wystawia się jedynie osobom czasowo przebywającym w Polsce lub niemającym stałego miejsca zamieszkania albo pobytu. Może go dostać również ten, kto stale przebywa w Polsce, ale czasowo opuszcza jej terytorium.

Grzywnę nałożoną mandatem karnym kredytowanym należy uiścić w ciągu 7 dni od daty jego przyjęcia. W tytule wpłaty trzeba podać serię i numer mandatu. Wpłaty można dokonać gotówką do kasy właściwego urzędu skarbowego, przelewem albo kartą płatniczą. Ostatnia opcja jest jednak dostępna, jeżeli urząd nakładający grzywnę posiada terminal do autoryzacji transakcji rozliczeń bezgotówkowych. Opłaty i prowizje pobierane w związku z taką operacją pokrywa ukarany. Grzywna nieuiszczona w wyznaczonym terminie może być dochodzona w drodze egzekucji administracyjnej. Przewiduje to art. 187 § 2 Kodeksu karnego skarbowego.

Mandat karny gotówkowy staje się prawomocny w momencie uiszczenia grzywny podmiotowi, który ją nałożył, natomiast mandat kredytowany – z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego. Uchylenie prawomocnego mandatu karnego jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach (patrz ramka). Uprawnionym do tego jest sąd, na którego obszarze działania została nałożona kara grzywny. Stanowi tak art. 140 § 2 Kodeksu karnego skarbowego. Uchylenie następuje z urzędu albo na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego. Wniosek musi być złożony nie później niż w terminie 7 dni od daty przyjęcia mandatu.

Sąd, uchylając mandat karny, nakazuje podmiotowi, na rachunek którego pobrano grzywnę, niezwłoczny zwrot uiszczonej kwoty. Zwrot nie nastąpi jednak, jeżeli czyn zarzucany sprawcy wyczerpuje znamiona przestępstwa skarbowego, przestępstwa lub wykroczenia. W takim wypadku uiszczoną kwotę zatrzymuje się do zakończenia postępowania jako zabezpieczenie majątkowe grożących kar, środków karnych lub innych środków oraz kosztów postępowania. Po uchyleniu mandatu karnego sprawa jest rozpoznawana na zasadach ogólnych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 10.09.1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2022 r. poz. 859 ze zm.)

Więcej na ten temat w zasobach płatnych: