Obowiązkowy split payment (inaczej obowiązkowy MPP – mechanizm podzielonej płatności) wprowadzono do porządku prawnego z 1 listopada 2019 r. Ideą tego rozwiązania jest przede wszystkim zabezpieczenie interesów Skarbu Państwa poprzez kontrolowanie przepływów pieniężnych związanych z podatkiem VAT. Rozwiązanie to polega na tym, że kwota netto wynikająca z faktury przekazywana jest na rachunek rozliczeniowy kontrahenta, z kolei podatek VAT – na wyodrębniony rachunek bankowy, którym nie można swobodnie dysponować. Transakcje objęte obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności muszą być należycie dokumentowane. Za uchybienia z tym związane przewidziane są określone sankcje zarówno po stronie nabywcy, jak i sprzedawcy.

Obowiązkowy MPP – kluczowa jest adnotacja na fakturze

Z 1 listopada 2019 r. mechanizm podzielonej płatności stał się obligatoryjną formą regulowania zobowiązań za towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, w przypadku, gdy wartość transakcji opiewa na kwotę 15 000 zł lub wyższą.

W takiej sytuacji sprzedawca winien na fakturze zamieści wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”. Brak tej adnotacji rodzi określone konsekwencje zarówno po stronie sprzedawcy, jak i w określonych sytuacjach dla nabywcy.

Zanim jednak przejdziemy do sankcji za niestosowanie się do powyższych zasad, warto zaakcentować, kiedy faktura powinna zawierać niniejszą adnotację. Czy chodzi tutaj tylko o fakturę na kwotę 15 000 zł lub wyższą, czy też o faktury na kwoty nieprzekraczające 15 000 zł, ale wystawiane w ramach jednej transakcji, której wartość przekracza tę kwotę?

Faktura czy transakcja – co wynika z przepisów?

Wraz z pojawieniem się regulacji o obowiązkowym mechanizmie podzielonej płatności (art. 108a ust. 1a ustawy o VAT) nie było jasne, czy obligatoryjny MPP należy stosować tylko, gdy wartość na fakturze wynosi 15 000 zł, czy też 15 000 zł lub więcej, a może również, gdy wartość całej transakcji (np. umowy na roboty budowlane) opiewa na tę kwotę, a wartości na fakturach nie przekraczają 15 000 zł.

Wątpliwości nastręcza literalna treść art. 108a ust. 1a ustawy o VAT.

„Przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności”.

Z kolei zgodnie z art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców:

„Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji”.

Co prawda art. 108a ust. 1a ustawy o VAT posługuje się pojęciem „faktura”, jednak odwołanie do innego przepisu z ustawy Prawo przedsiębiorców może generować rozbieżności interpretacyjne, ponieważ art. 19 pkt 2 tej ustawy traktuje nie o „fakturze”, lecz o „transakcji”. Warto też zwrócić uwagę, że dosłowne brzmienie art. 108a ust. 1a ustawy o VAT sugerowałoby, że obligatoryjny MPP dotyczy wyłącznie kwoty 15 000 zł, na co wskazuje fraza „stanowi kwotę”.

Fiskus wyjaśnia, kiedy mamy styczność z obowiązkowym MPP (objaśnienia podatkowe z 23 grudnia 2019 r.)

Niejasności wynikające z przepisów dot. obowiązkowego split payment zostały częściowo rozwiane w objaśnieniach podatkowych z dnia 23 grudnia 2019 r. Stosowanie się do nich nie może szkodzić podatnikowi, jednakże na uwadze należy mieć fakt, że mogą zostać zmienione. Zgodnie z zawartymi tam praktycznymi wskazówkami, obowiązkowy MPP znajduje zastosowanie w następujących sytuacjach:

Obowiązkowy MPP znajdzie zastosowanie w przypadku, gdy wartość wynikająca z faktury przekracza 15 000 zł. Przykładowo: umowa na roboty budowlane na kwotę 30 000 zł, gdzie zgodnie z jej postanowieniami zostaną wystawione trzy faktury po 10 000 zł (za poszczególne etapy) nie obliguje do stosowania MPP. Kluczowa jest wartość wynikająca z danej faktury, a nie wartość całej transakcji.

Jeżeli faktura opiewa na kwotę przewyższającą 15 000 zł, a przykładowo tylko jedna pozycja z tej faktury (np. na 1000 zł brutto), dotyczy towaru lub usługi z załącznika nr 15, wówczas obowiązkowy split payment należy zastosować tylko w odniesieniu do tej pozycji.

W objaśnieniach podatkowych z 23 grudnia 2019 r. w sprawie mechanizmu podzielonej płatności wskazano, że obowiązkowy MPP wystąpi w przypadku, gdy faktura opiewa na kwotę przewyższającą 15 000 zł brutto. Wówczas na fakturze powinna znaleźć się adnotacja „mechanizm podzielonej płatności”.

Wskazówki zawarte w objaśnieniach podatkowych pozwalają lepiej zrozumieć, kiedy rzeczywiście mamy styczność z obowiązkowym split payment. W przypadku ziszczenia się warunków ustawowych do stosowania obligatoryjnego MPP, na fakturze powinny znajdować się wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”. Za niestosowanie się do powyższego przewidziano sankcje dla sprzedawcy, który nierzetelnie wystawi fakturę. Z tego tytułu konsekwencje może ponieść również nabywca.

Sankcje dla sprzedawcy oraz sposoby ich uniknięcia za brak adnotacji na fakturze

Za brak adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” na fakturze, w sytuacji, gdy przepisy tego wymagają, przewidziano sankcję dla sprzedawcy. Wynosi ona 30% kwoty podatku VAT przypadającej na dostawę towarów i/lub świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT (art. 106e ust. 12 ustawy o VAT).

Sankcji można uniknąć, jeżeli pomimo braku adnotacji na fakturze, nabywca uiścił zobowiązanie podzieloną płatnością, przynajmniej w stosunku do towarów/usług wymienionych w załączniku nr 15. Dla pełniejszego zrozumienia omawiane zagadnienie przedstawiono na poniższym przykładzie.

Przykład 1.

Pan Tomasz w ramach działalności gospodarczej handluje elektroniką. Sprzedał innemu podatnikowi lodówkę, pralkę i dwa smartfony w sumie za 16 000 zł brutto i niniejsze zdarzenie gospodarcze udokumentował fakturą zawierającą podatek VAT.

Faktura nie zawierała adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” pomimo zaistnienia przesłanek z ustawy o VAT do tego obligujących (faktura powyżej 15 000 zł zawierająca towary/usługi wymienione w załączniku nr 15 – takim towarem są smartfony – w naszym przykładzie – o wartości 8000 zł).

Wariant 1.

Pan Tomasz zorientował się, że popełnił błąd przy wystawianiu faktury w postaci niezamieszczenia na niej wyrazów „mechanizm podzielonej płatności”. Niezwłocznie skomunikował się z nabywcą, który uiścił zobowiązanie podzieloną płatnością. Dzięki temu na pana Tomasza nie zostanie nałożona sankcja.

Wariant 2.

Kontrahent pana Tomasza uregulował zobowiązanie zwykłym przelewem (bez MPP). Zaistniała przesłanka do ukarania pana Tomasza sankcją w wysokości 30% podatku VAT przypadającego na dostawę towaru wymienionego w załączniku nr 15.

Nabywca może zostać ukarany pomimo braku adnotacji na fakturze

W omawianych objaśnieniach podatkowych podkreślono również, że brak adnotacji na fakturze nie zwalnia nabywcy z obowiązkowego stosowania mechanizmu podzielonej płatności w sytuacji, gdy wystąpią pozostałe przesłanki ustawowe. Zatem gdy sprzedawca omyłkowo nie zamieści adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”, wówczas nabywca i tak winien uregulować swoje zobowiązanie stosując split payment.

Brak regulowania zobowiązań w split payment, w sytuacji, gdy przepisy tego wymagają, niesie za sobą określone konsekwencje także dla nabywcy. Zgodnie z art. 108a ust. 7 ustawy o VAT za naruszenie omawianego obowiązku również dla nabywcy przewidziano sankcję w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary/usługi wymienione w załączniku nr 15.

Na marginesie dodać należy, że coraz więcej podmiotów zamieszcza na fakturach powyższą adnotację, pomimo że zgodnie z przepisami nie wystąpił obowiązek stosowania obligatoryjnego split payment. Takie faktury zawierające nijako bezprawną adnotację, opłacone zwykłym przelewem nie będą wywoływać sankcji, co zostało podkreślone w objaśnieniach podatkowych z dnia 23 grudnia 2019 r.

„W sytuacji, gdy nie zostały spełnione przesłanki oznaczenia faktury wyrazami »mechanizm podzielonej płatności«, czyli nie zaistniały przesłanki obligatoryjnej podzielonej płatności, a mimo to faktura zawiera oznaczenie »mechanizm podzielonej płatności«, wówczas nabywca nie ma obowiązku zapłaty w podzielonej płatności i tym samym nie będzie ponosił powyżej wskazanych konsekwencji na gruncie podatku dochodowego, jeżeli zapłaci w inny sposób, niż w podzielonej płatności”.

Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl