Przedsiębiorca nie odmówi przyjęcia płatności realizowanej gotówką

Przedsiębiorca nie będzie mógł odmówić klientowi możliwości zapłaty gotówką. Poza tym sprzedawca czy usługodawca nie będzie mógł nakładać ani pobierać żadnych dodatkowych opłat za przyjmowanie płatności gotówką. Takie regulacje wprowadzi nowelizacja ustawy o usługach płatniczych, która wejdzie w życie z dniem 5 listopada 2021 r.

Dokonywanie płatności

Klient w sklepie może zapłacić gotówką bądź elektronicznie (bezgotówkowo). Zgodnie z art. 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2020 r. poz. 2027) znaki pieniężne emitowane przez NBP w postaci monet i banknotów są prawnymi środkami płatniczymi w Polsce.

Jednakże z przepisów nie wynika wprost obowiązek akceptowania płatności gotówkowych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą na terytorium RP. W uzasadnieniu do nowelizacji ustawy o usługach płatniczych wskazano, że treść art. 32 ustawy o NBP, zgodnie z którym znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Polski, nie może być interpretowana jako istnienie bezwarunkowego prawnego obowiązku akceptacji banknotów oraz monet. Poza tym: „(…) Zasada swobody umów ustanowiona w art. 3531 ustawy (…) – Kodeks cywilny umożliwia przedsiębiorcy takie ukształtowanie działalności, w której opierał się on będzie wyłącznie na płatnościach bezgotówkowych. Wystarczy, że informacja o odmowie przyjmowania zapłaty znakami pieniężnymi, tj. banknotami i monetami, zostanie zamieszczona w widocznym miejscu, np. na witrynie sklepowej. W rezultacie, w sytuacji uprzedniego przedstawienia stosownej informacji potencjalnemu klientowi dopuszczalne jest nieakceptowanie gotówki, jako formy zapłaty za świadczoną usługę lub towar”.

W 2020 r., w pierwszych miesiącach epidemii COVID-19, wielu sprzedawców czy usługodawców zwróciło się do klientów z prośbą o dokonywanie płatności bezgotówkowych. Jednakże nie wszyscy obywatele posiadają rachunki płatnicze i posługują się w codziennym życiu bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi. W opinii NBP: „(…) Brak akceptacji banknotów i monet emitowanych przez NBP przez punkty handlowo-usługowe (…) może oznaczać, że (…) osoby, posługujące się wyłącznie gotówkową formą pieniądza, nie będą w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych, takich jak zakup żywności czy leków. (…) taka sytuacja jest niedopuszczalna prawnie i społecznie”.

Płatność gotówką na nowych zasadach

Nowelizacja ustawy o usługach płatniczych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1814) wprowadzi przepis, zgodnie z którym akceptant nie może uzależniać zawarcia z konsumentem umowy o świadczenie usługi lub umowy sprzedaży towaru od dokonania zapłaty w formie bezgotówkowej ani odmówić przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP. Pojęcie „akceptanta” w polskich przepisach prawnych reguluje ustawa o usługach płatniczych. Akceptant to odbiorca inny niż konsument, na rzecz którego agent rozliczeniowy świadczy usługę płatniczą. Jest to podmiot, który przyjmuje płatności kartą, czyli zgadza się, aby za sprzedawane przez niego towary lub usługi płacić z wykorzystaniem karty płatniczej. Zatem w wyniku nowelizacji podmiot taki nie będzie mógł odmówić przyjęcia płatności gotówką. Taka konstrukcja przepisu wynika z tego, że np. punkt handlowy czy usługowy, nieakceptujący płatności bezgotówkowych i tym samym niebędący akceptantem w rozumieniu przepisów o usługach płatniczych akceptuje gotówkę jako sposób zapłaty.

W opinii ustawodawcy zapewnienie konsumentom możliwości dokonywania wyboru metody płatności należy traktować jako działanie optymalne i pożądane z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów.

Niedopuszczalne będzie też zaistnienie sytuacji, w której akceptant chciałby nakładać albo pobierać opłatę z tytułu przyjmowania zapłaty znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP. Nie może też różnicować ceny w zależności od formy płatności.

Dopuszczalne wyłączenia

Brak możliwości odmowy przyjęcia przez akceptanta zapłaty znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP nie będzie miał charakteru bezwzględnego. Nowelizacja przewiduje wyjątki od zasady. Nakaz nie będzie miał zastosowania:

do działalności prowadzonej w sieci Internet,
w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu,
w trakcie imprezy masowej w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2171), jeżeli stosowna informacja zostanie zamieszczona w regulaminie tej imprezy,
do jednorazowej transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, której wartość jest równa przeciętnemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, lub większa od niego.