Osoby niepełnosprawne posiadają dodatkowe uprawnienia w zatrudnieniu. Obowiązują je odrębne normy czasu pracy, mają prawo do dodatkowej przerwy w pracy, a także, pod określonymi warunkami, do dodatkowego urlopu. Z wymienionych uprawnień mogą jednak korzystać w zależności od posiadanego stopnia niepełnosprawności.
Niższe normy czasu pracy
Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. W przypadku posiadania przez pracownika orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie może on przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień. Normy te mają charakter sztywny. Ponadto pracowników niepełnosprawnych nie można zatrudniać w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych. Tak wynika z art. 15 ust. 1, 2 i 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Powołanych przepisów dotyczących czasu pracy niepełnosprawnych nie stosuje się:
- do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
- gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą, wyrazi na to zgodę.
W podanych dwóch przypadkach pracownik niepełnosprawny może świadczyć pracę w oparciu o normy czasu pracy uregulowane w Kodeksie pracy, co pozwala na zatrudnienie go np. w systemie równoważnym.
Przerwa na gimnastykę
Osoba niepełnosprawna jest uprawniona do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Przerwa ta jest niezależna od przerwy w pracy przysługującej pracownikom na podstawie art. 134 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320), tzw. przerwy śniadaniowej. Niepełnosprawny może więc skorzystać w ciągu dnia pracy z dwóch przerw po 15 minut każda. Regulacja ta obejmuje wszystkich niepełnosprawnych, niezależnie od posiadanego stopnia niepełnosprawności.
Natomiast osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (na wniosek lekarza opiekującego się niepełnosprawnym), nie częściej niż raz w roku,
w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Dodatkowy urlop
Osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku gdy urlop przysługujący na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast niego przysługuje urlop z tytułu niepełnosprawności. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Za dzień zaliczenia przyjmuje się dzień posiedzenia komisji przyznającej określony stopień niepełnosprawności.
We wszystkich innych kwestiach do urlopu dodatkowego z tytułu niepełnosprawności stosuje się kodeksowe regulacje dotyczące urlopu wypoczynkowego.
Ustalanie urlopu dodatkowego
Wymiar urlopu dodatkowego należy ustalać odrębnie od urlopu kodeksowego. Zdaniem Głównego Inspektoratu Pracy zaprezentowanym w piśmie z dnia 10 kwietnia 2015 r., znak GNP-364-023-28-1/15, wymiar tego urlopu należy ustalać odrębnie od urlopu kodeksowego. Podobnie uznało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na pytanie OBPON z dnia 25 maja 2017 r., znak BON-I.52313.51.2017.AK, stwierdzając, że: „(…) zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectw pracy (…) należy oddzielnie wykazywać wykorzystanie przez pracownika urlopu wypoczynkowego i dodatkowego urlopu (pkt 6 i 16 tego przepisu). Ponadto we wzorze świadectwa pracy, stanowiącego załącznik do ww. rozporządzenia, wyszczególniono odrębnie wykazanie wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego (ust. 5 pkt 1) i urlopu dodatkowego (ust. 5 pkt 12)”.
Przykład:
Pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zatrudnionego od dwóch lat na 1/2 etatu obowiązuje niższa dobowa norma czasu pracy wynosząca 7 godzin. Świadczy on pracę w podstawowej organizacji czasu pracy od poniedziałku do piątku po 3,5 godziny na dobę. Jest uprawniony do urlopu kodeksowego w wymiarze 26 dni i urlopu dodatkowego w wymiarze 10 dni. W okresie od 23 sierpnia do 3 września 2021 r. korzystał z urlopu wypoczynkowego, pierwszy raz w tym roku. W 2020 r. wykorzystał cały należny mu urlop wypoczynkowy i dodatkowy. W 2021 r. przysługuje mu prawo do:
– urlopu kodeksowego w wymiarze 13 dni (91 godz.), tj. 1/2 etatu × 26 dni = 13 dni,
– urlopu dodatkowego z tytułu niepełnosprawności w wymiarze 5 dni (35 godz.), tj. 1/2 etatu × 10 dni = 5 dni.
Za urlop wykorzystany na przełomie sierpnia i września br. należy odliczyć z godzinowej puli urlopowej pracownika 35 godz., tj. 10 dni × 3,5 godz. = 35 godz. Pozostanie mu jeszcze do wykorzystania 91 godz. tegorocznego urlopu, tj. 126 godz. – 35 godz. = 91 godz. urlopu.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 573)
Źródło: gofin.pl
Autor: Ewa Madejek, Gazeta Podatkowa nr 71 (1842) z dnia 6.09.2021
