Rozwój ekonomiczny sprawił, że jesteśmy ciekawym miejscem zarówno dla mieszkańców państw o niższym poziomie gospodarki, jak i dla obywateli tzw. krajów wschodnich. Bez względu na to, czy pracodawca decyduje się zatrudnić zagranicznego pracownika na specjalistyczne stanowisko, czy też do prostych robót fizycznych, w każdym z tych przypadków ma obowiązek dokonać tego zgodnie z literą prawa. Jak więc wygląda zatrudnienie cudzoziemców w Polsce? Kto może zatrudnić pracowników z zagranicy? Jakich formalności musi dokonać cudzoziemiec, aby mógł starać się o zatrudnienie? Na te pytania odpowiedź jest poniżej.
Głównym aktem prawnym regulującym materię podejmowania i wykonywania pracy przez obcokrajowców na terytorium Rzeczypospolitej jest Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej jako ustawa o promocji zatrudnienia). 5 lipca 2019 roku została ona znowelizowana i dostosowana do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego. Głównym celem wprowadzonych zmian było przeciwdziałanie dotychczas występującym nadużyciom – chodzi głównie o nielegalne zatrudnianie pracowników (tzw. praca na czarno), sprawniejsze zarządzanie migracjami zarobkowymi oraz poprawę standardów zatrudniania cudzoziemców. Nowela wprowadziła nowy typ zezwolenia na pracę dotyczący prac sezonowych.
Kto może zatrudniać cudzoziemców na terenie Polski?
Lista podmiotów, które mogą zatrudniać cudzoziemców, jest bardzo szeroka. Ustawa o promocji zatrudnienia stanowi, że obcokrajowców mogą zatrudniać osoby fizyczne, osoby prowadzące działalność gospodarczą, przedsiębiorstwa funkcjonujące w formie spółek oraz fundacje i stowarzyszenia. Wymaganiem jest to, aby pracodawca miał siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej. Oczywiście sam fakt posiadania siedziby w Polsce nie jest jedynym wymogiem, gdyż w zależności od rodzaju oferowanej pracy, obywatelstwa, sytuacji społecznej, zawodowej czy nawet rodzinnej potencjalnego pracownika prawo nakłada na pracodawcę zróżnicowane wymagania.
Należy pamiętać, że nie wszystkich zatrudnionych obcokrajowców będzie dotyczyła ustawa o promocji zatrudnienia. Sytuacja pracownicza obywateli:
– państw członkowskich Unii Europejskiej;
– Europejskiego Obszaru Gospodarczego – oprócz państw członkowskich UE są to Norwegia, Islandia i Liechtenstein;
– Szwajcarii;
– państwa mogącego korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi,
jest zbliżona do sytuacji Polaków, tak więc cudzoziemców z powyższych krajów pracodawcy mogą zatrudniać na takich samych warunkach jak obywateli Rzeczypospolitej.
Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem następujące rodzaje umów:
– umowę o pracę na okres próbny (w tym również umowę na zastępstwo);
– umowę o pracę na czas określony;
– umowę o pracę na czas nieokreślony;
– umowę zlecenie;
– umowę o dzieło;
– umowę o pracę nakładczą;
– umowę o pomocy przy zbiorach.
W Polsce zatrudnione mogą być jedynie osoby, które ukończyły 18 lat. W przypadku osób w wieku 15–18 lat należy stosować przepisy prawa o zatrudnieniu młodocianych.
Kto może wykonywać pracę na terytorium Rzeczypospolitej?
Krąg cudzoziemców, którzy mogą wykonywać pracę na terenie Polski, został uregulowany w art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia. Przepis ten stanowi katalog zamknięty, co oznacza, że cudzoziemiec ,aby mógł starać się o pracę w Polsce, musi spełniać co najmniej jedną z przesłanek tam wymienionych. Decyzja organu odpowiedzialnego nie może mieć charakteru uznaniowego, w każdym wypadku, gdy osoba starająca się o pracę, nie spełni któregoś z warunków określonych w omawianym przepisie, organ administracyjny jest zobowiązany wydać decyzję negatywną.
Aby cudzoziemiec mógł wykonywać pracę na terytorium Rzeczypospolitej, musi m.in.:
– posiadać status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;
– zostać mu udzielona ochrona uzupełniająca w Rzeczypospolitej Polskiej;
– posiadać zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej;
– posiadać zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej;
– posiadać zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
– posiadać zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej;
– korzystać z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej.
Zatrudnienie cudzoziemców – zezwolenie na pracę
Co do zasady praca na terytorium Polski wymaga wydania zezwolenia. Ważny jest również fakt, że ustawa o promocji zatrudnienia wymaga od pracodawcy uprzedniego przeprowadzenia postępowania w celu znalezienia pracowników na lokalnym rynku bezrobotnych.
Zasady wydawania zezwoleń na pracę dla obcokrajowców ujęte zostały w ustawie o promocji zatrudnienia, a także w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (dalej jako rozporządzenie).
Zezwolenie na pracę jest wymagane w sytuacji, gdy cudzoziemiec:
– wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z pracodawcą, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej – jest to tzw. zezwolenie typu A;
– wykonuje pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo prowadzeniu spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy – zezwolenie typu B;
– wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany do pracy w Polsce na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego z pracodawcą zagranicznym – zezwolenie typu C;
– wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym – zezwolenie typu D;
– wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Polski na okres przekraczający 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazane powyżej – zezwolenie typu E;
– wykonuje pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie tzw. prac sezonowych, tj. prac wykonywanych przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym, w sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo, turystyka, w ramach działalności uznanych za sezonowe – zezwolenie typu S.
Procedura wydawania zezwoleń
Bardzo ważny jest fakt, że procedura wydawania zezwolenia na pracę przewidziana przez ustawę o promocji zatrudnienia musi zostać zainicjowana przez pracodawcę jeszcze przed przyjazdem cudzoziemca do Polski, np. na podstawie wizy.
O zezwolenie na pracę typu A, B, C, D, E pracodawca występuje do właściwego miejscowo wojewody, natomiast o zezwolenie na pracę sezonową typu S do właściwego miejscowo starosty. Organem II instancji (odwoławczym) w odniesieniu do zezwoleń na pracę jest minister właściwy do spraw pracy, w odniesieniu zaś do zezwoleń na pobyt czasowy i pracę – Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców.
Wydawanie zezwoleń na zatrudnienie cudzoziemców odbywa się w trybie wydawania decyzji administracyjnych. Pracodawca zamierzający zlecić wykonywanie pracy obcokrajowcowi, musi złożyć pisemny wniosek wraz z oryginałami wymaganych dokumentów w biurze podawczym właściwego urzędu. Wniosek należy złożyć maksymalnie 30 dni przed planowanym terminem zatrudnienia.
Warunkiem wydania zezwolenia jest uzyskanie przez pracodawcę informacji od starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy na podstawie rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywny wynik rekrutacji organizowanej dla pracodawcy.
Zezwolenie na pracę jest wydawane na czas określony, który nie może być dłuższy niż 3 lata. Może ono zostać przedłużone. Przy czym jeśli cudzoziemiec będzie pełnił funkcję w zarządzie osoby prawnej, która zatrudnia więcej niż 25 osób, organ może wydać zezwolenie na pracę na okres nawet do 5 lat.
Zezwolenie wydawane jest zawsze dla konkretnego podmiotu zatrudniającego konkretnego cudzoziemca. Określa ono również szczegółowo rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania oraz konkretne stanowisko.
Pamiętajmy, że jeżeli do wniosku pracodawca dołącza dokumenty w języku obcym, jest zobowiązany złożyć również ich tłumaczenie na język polski przygotowane przez tłumacza przysięgłego. Wyjątkiem są dokumenty potwierdzające tożsamość pracownika oraz dokumenty podróży.
Procedura uproszczona
Procedura uproszczona, zwana również procedurą oświadczeniową, dotyczy grupy cudzoziemców, których ze względu na wykonywany zawód nie dotyczy procedura uprzedniego poszukiwania pracowników wśród lokalnej grupy bezrobotnych. Chodzi tu głównie o:
– członków rodzin personelu placówek dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych wraz z ich prywatną służbą domową;
– uprawnionych na podstawie aktów prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją;
– cudzoziemców upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie znajdującym się na terytorium Rzeczypospolitej;
– obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonujących prace pielęgnacyjno-opiekuńcze;
– cudzoziemców, którzy w okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę byli zatrudnieni przez okres nie krótszy niż 3 miesiące u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku;
– lekarzy i lekarzy dentystów, odbywających szkolenie lub realizujących program specjalizacji.
W przypadku obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, w zakresie nieobjętym przepisami o zezwoleniu na pracę sezonową, przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, zezwolenie na pracę nie jest wymagane, jeżeli powiatowy urząd pracy przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca wpisał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, a praca jest wykonywana na warunkach określonych w tym oświadczeniu.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany w prawie dotyczącym zatrudnienia cudzoziemców znacznie uprościły tę procedurę. W zasadzie każdy podmiot prowadzący działalność może zlecić pracę obcokrajowcom. Co więcej, obywatele państw należących do Wspólnoty Europejskiej są traktowani na równych prawach, jak w przypadku obywateli Polski, dzięki czemu w przypadku tego grona potencjalnych pracowników nie ma potrzeby uzyskania zezwolenia na pracę.
Odnośnie do pozostałych grup cudzoziemców sprawa jest bardziej skomplikowana – wymaga wydania zezwolenia na pracę przez właściwego starostę lub wojewodę, lecz w niektórych przypadkach została ona również uproszczona. Wielkim ułatwieniem jest procedura zatrudnienia pracowników do pracy sezonowej, która nie wymaga już tzw. testu rynku pracy.
Źródło: poradnikprzedsiebiorcy.pl
