Zatrudnienie Ukraińca na umowę zlecenie – jakie są wady i zalety? Jakie dokumenty są wymagane? Jakie są rodzaje zezwoleń? Jak zatrudnić Ukraińca?
Praca obywateli Ukrainy na umowie zlecenia
Podstawowa zasada dotycząca zatrudnienia cudzoziemców w Polsce brzmi: legalna praca to legalny pobyt plus zezwolenie na pracę. Są od niej pewne wyjątki. Jak w świetle tej zasady wygląda zatrudnianie obywateli Ukrainy na umowie zlecenia? Odpowiadamy.
Ukraina nie jest członkiem Unii Europejskiej ani Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Obywateli Ukrainy obowiązują zatem przepisy dotyczące zatrudniania w Polsce obcokrajowców z państw trzecich, którzy by móc legalnie pracować potrzebują ważnego dokumentu pobytowego oraz zezwolenia na pracę. Chyba że są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Wówczas wystarczy dokument pobytowy. Warto zaznaczyć, że fakt podjęcia pracy w Polsce przez obywatela Ukrainy (lub innego kraju trzeciego) na umowie zlecenia nie zwalnia pracodawcy z obowiązku uzyskania dla tego pracownika zezwolenia na pracę.
Umowa zlecenie dla Ukraińca – wady i zalety
Z punktu widzenia legalnego zatrudnienia nie ma znaczenia, jaki rodzaj umowy podpisuje pracodawca z cudzoziemcem. Każde połączenie dokumentu pobytowego (paszportu biometrycznego, wizy, karty pobytu) z zezwoleniem na pracę (oświadczeniem, zezwoleniem sezonowym, zezwoleniem na pracę, zezwoleniem na pobyt i pracę) umożliwia podjęcie pracy zarówno na umowie o pracę, jak i na umowie zlecenia. Jest to więc indywidualna kwestia pracodawcy i cudzoziemca, jaką umowę podpiszą. Warto jednak zwrócić uwagę na pewne niuanse, wady i zalety wynikające z zatrudnienia cudzoziemca na umowę zlecenia.
Motywami, dla których pracodawcy preferują zawieranie umowy zlecenia są niższy koszt utrzymania pracownika oraz łatwiejszy sposób rozwiązania umowy w porównaniu z umową o pracę. Warto jednak wymienić korzyści wynikające z zatrudnienia cudzoziemca na umowie o pracę. Zwłaszcza gdy mówimy o dłuższej perspektywie zatrudnienia.
Pierwsza korzyść wynika z art. 88za ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Czytamy w nim:
„Jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, który zatrudniał cudzoziemca przez okres nie krótszy niż 3 miesiące w związku z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń, złożył przed upływem daty zakończenia pracy wskazanej w oświadczeniu wniosek o wydanie zezwolenia na pracę dla tego cudzoziemca na tym samym stanowisku na podstawie umowy o pracę, a wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie, pracę cudzoziemca na warunkach nie gorszych niż określone w oświadczeniu wpisanym do ewidencji oświadczeń uważa się za legalną od dnia upływu ważności tego oświadczenia do dnia wydania zezwolenia na pracę lub doręczenia decyzji odmownej w tej sprawie”.
Tak więc pracodawca, który zatrudniał cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy, na podstawie umowy o pracę przez okres co najmniej 3 miesięcy czekając na zezwolenie na pracę (okres oczekiwania może wynosić w zależności od urzędu wojewódzkiego i wyjaśnień związanych z wnioskiem 30 dni, dwa miesiące lub dłużej), w którym także widnieje umowa o pracę, może zatrudniać cudzoziemca bez uzyskiwania dodatkowych dokumentów do czasu otrzymania zezwolenia na pracę lub decyzji odmownej. Z tego udogodnienia nie może skorzystać pracodawca, u którego cudzoziemiec pracował na podstawie umowy zlecenia.
Dodatkowo, pracodawca, który zatrudniał cudzoziemca na oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy na umowie o pracę przez okres co najmniej 3 miesięcy, składając wniosek o zezwolenie na pracę nie musi do wniosku dołączać informacji starosty. Przepisy stanowią bowiem, że z informacji starosty (nazywanej także: testem rynku pracy lub opinią starosty) zwolniony jest obywatel Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, który w okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę był zatrudniony przez okres nie krótszy niż 3 miesiące u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku zgodnie z oświadczeniem o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanym do ewidencji oświadczeń – pod warunkiem przedstawienia oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń, umowy o pracę oraz dokumentów potwierdzających opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne. Oświadczenie musi być ważne na dzień złożenia wniosku.
Wymiar czasu pracy Ukraińca na zleceniu
Niedogodnością wynikającą zwłaszcza z długoterminowego zatrudnienia na umowie zlecenia może być kłopot z zapewnieniem stałej ilości godzin pracy w tygodniu lub miesiącu. Zgodnie z przepisami oraz stanowiskiem Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy powierzenie pracy cudzoziemcowi należy uznać za nielegalne przy jakimkolwiek przekroczeniu albo zaniżeniu określonego w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu wymiaru etatu bądź liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu. W związku z tym, pracodawca ma obowiązek zapewnić cudzoziemcowi pracę w takim wymiarze czasu pracy bądź liczbie godzin, która została określona w zezwoleniu na pracę lub oświadczeniu. Jeżeli, z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, obowiązek ten nie będzie dopełniony pracodawca powinien wypłacić cudzoziemcowi wynagrodzenie w wysokości, jaką cudzoziemiec by otrzymał za przepracowanie liczby godzin, która powinna zostać mu zapewniona zgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu na pracę bądź oświadczeniu. W przypadku umowy zlecenia wynika to z przepisów Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań.
Kolejną rzeczą, którą należy uwzględnić przy zawieraniu umowy zlecenia, i to nie tylko z cudzoziemcem, jest to, że nie każda praca kwalifikuje się do takiej umowy. Stanowi o tym art. 22 Kodeksu pracy, w którym czytamy:
„§ 1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
§ 11 Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
§ 12 Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.”
Udogodnieniem dotyczącym zarówno oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, jak i zezwoleń: zezwolenia sezonowego, zezwolenia na pracę oraz zezwolenia na pobyt i pracę (jednolitego) jest to, że zawarcie przez podmiot powierzający wykonywanie pracy i cudzoziemca umowy o pracę zamiast umowy cywilnoprawnej nie wymaga uzyskiwania nowego dokumentu (oświadczenia, zezwolenia sezonowego, zezwolenia na pracę lub zezwolenia jednolitego). Tak więc pracodawca i cudzoziemiec mogą w każdej chwili zamienić umowę zlecenia na umowę o pracę.
Dokumenty pobytowe obywatela Ukrainy
Obywatele Ukrainy mogą przebywać w Polsce na jednym z kilku dokumentów pobytowych, przede wszystkim paszporcie biometrycznym, który umożliwia pobyt w ramach ruchu bezwizowego, wizie lub karcie pobytu. Paszport biometryczny (wymagany w przypadku obywateli Ukrainy, którzy chcą korzystać z pobytu w ramach ruchu bezwizowego) umożliwia 90-dniowy pobyt na terenie Polski w ciągu 180 dni.
Wiza jest dokumentem, o który stara się cudzoziemiec w swoim kraju w polskim konsulacie i jest wydawana na okres nie dłuższy niż rok.
Karta pobytu jest dokumentem pobytowym wydawanym cudzoziemcom w Polsce. Najpopularniejsza jest karta pobytu czasowego, wydawana na okres do 3 lat w związku z określoną okolicznością, np. pracą, studiami, połączeniem z rodziną. Wniosek o kartę pobytu zawsze składa cudzoziemiec do urzędu wojewódzkiego w Polsce, właściwego ze względu na miejsce swojego pobytu.
Cudzoziemiec, który posiada jeden z wymienionych dokumentów pobytowych (i nie jest to wiza, której cel wydania jest oznaczony numerem 01 lub 20) może podjąć pracę w Polsce pod warunkiem uzyskania zezwolenia na pracę (chyba że jest z tego obowiązku zwolniony). Warto tu jeszcze dodać, że są dwa rodzaje wiz, które umożliwiają pracę bez zezwolenia. Pierwsza z nich to wiza 21 – wydawana w celu przyjazdu ze względów humanitarnych, z uwagi na interes państwa lub zobowiązania międzynarodowe. Druga to wiza z adnotacją „Poland. Business Harbour”. Pracodawca widząc jedną z tych dwóch ważnych wiz w paszporcie cudzoziemca może podpisać z nim umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną bez uzyskiwania zezwolenia na pracę.
Pracodawcy, którzy chcą zatrudnić obywatela Ukrainy mogą skorzystać z kilku możliwości, dotyczących zezwoleń na pracę. Najprostszą jest procedura oświadczeniowa, czyli rejestracja oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w jednym z powiatowych urzędów pracy. Rejestracja oświadczenia jest bardzo korzystna dla pracodawcy, który dopiero zaczyna współpracę z cudzoziemcem. Umożliwia ona zatrudnienie obcokrajowca na 6 miesięcy w ciągu 12 miesięcy. Jest szybka (trwa około 7 dni), kosztuje 30 zł i wymaga minimum formalności w porównaniu z innymi rodzajami zezwoleń na pracę.
Innym, nietypowym zezwoleniem na pracę, na którym mogą pracować m.in. obywatele Ukrainy jest zezwolenie sezonowe, uzyskiwane w jednym z powiatowych urzędów pracy. Umożliwia ono zatrudnienie cudzoziemców i wykonywanie określonych prac (w sektorach: rolnictwo, ogrodnictwo, turystyka, w ramach działalności (kodów PKD) uznanych za sezonowe w rozporządzeniu Ministra Pracy) przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy w roku kalendarzowym.
Najpopularniejszym rodzajem zezwolenia na pracę jest zezwolenie na pracę typu a. Dotyczy ono cudzoziemca wykonującego pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zezwolenie to uzyskuje pracodawca w urzędzie wojewódzkim. Jest ono wydawane na okres do 3 lat i zawsze dotyczy konkretnego pracownika (cudzoziemca).
Innym rodzajem zezwolenia na pracę jest zezwolenie na pobyt i pracę (zezwolenie jednolite).
Pozawala ono na legalizację pobytu i pracy w ramach jednej procedury. Jest niejako połączeniem karty pobytu i zezwolenia na pracę. O wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę zawsze wnioskuje cudzoziemiec, dla którego ma być wydane takie zezwolenie, a nie pracodawca (jak w przypadku zwykłych zezwoleń na pracę).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Źródło: Infor.pl
Autor: Wojciech Napora
