Prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą (sklep) i zatrudniam dwie osoby na podstawie umowy o pracę. Jedna z nich to pracownica, która aktualnie przebywa na zwolnieniu chorobowym w związku z ciążą. Czy ze względu na to, że likwiduję działalność, również umowa tej pracownicy wygaśnie?
Wykreślenie jednoosobowej działalności gospodarczej z odpowiedniego rejestru nie powoduje wygaśnięcia umów o pracę pracowników zatrudnianych przez przedsiębiorcę. Muszą być one rozwiązane przez jedną lub dwie strony umowy. Odnośnie możliwości zwolnienia pracownicy, której przysługuje szczególna ochrona zatrudnienia w związku z ciążą, to moim zdaniem w przedstawionej sytuacji jest to możliwe, choć nie zachodzi tu klastyczny przypadek likwidacji pracodawcy.
Przedsiębiorcy, którzy likwidują prowadzoną jednoosobowo działalność gospodarczą, uważają niekiedy, że formalne jej zakończenie poprzez wykreślenie z odpowiedniego rejestru powoduje samoczynne rozwiązanie umów o pracę zatrudnianych w firmie pracowników. Tymczasem takie zakończenie działalności przez przedsiębiorcę nie powoduje automatycznego rozwiązania czy wygaśnięcia umów o pracę. W celu zakończenia stosunku muszą być one rozwiązane w jednym z trybów wskazanych w art. 30 § 1 K.p., m.in. za wypowiedzeniem czy porozumieniem stron. W przeciwnym razie umowy o pracę będą nadal trwały, mimo formalnego zakończenia działalności przez pracodawcę.
Jedną z osób zatrudnionych przez przedsiębiorcę wskazanego w pytaniu jest pracownica w ciąży. Z tego tytułu przysługuje jej szczególna ochrona zatrudnienia, która ulega uchyleniu tylko w przypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy bądź wystąpienia przesłanek do dyscyplinarnego zwolnienia pracownicy (jeżeli reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa, o ile funkcjonuje w zakładzie, wyrazi na to zgodę).
Uchylenie ochrony w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy przewiduje art. 411 K.p. W takiej sytuacji pracodawca może zwolnić m.in. pracownicę w ciąży. Jednak należy zwrócić uwagę na pewne wątpliwości dotyczące stosowania art. 411 K.p. w przypadku likwidacji jednoosobowej działalności gospodarczej. Trzeba zauważyć, że podmiotem zatrudniającym nie jest tutaj „działalność gospodarcza”, ale osoba fizyczna, która ją prowadzi. W niektórych wyrokach Sądu Najwyższego takie ustalenie było podstawą do przyjęcia, że art. 411 K.p. – uchylający szczególną ochronę zatrudnienia w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy – nie ma zastosowania do likwidacji działalności gospodarczej prowadzonej przez osobę fizyczną. Niezależnie od tego, w orzecznictwie Sądu Najwyższego zwracano uwagę, że osoba fizyczna – przedsiębiorca, likwidując swoją działalność, w związku z którą zatrudniał pracowników, faktycznie przestaje pełnić zadania pracodawcy – mimo że formalnie utrzymuje ten status nawet po wykreśleniu firmy z rejestru.
Reasumując, pracodawca będący osobą fizyczną, który kończy swoją działalność gospodarczą poprzez wykreślenie z rejestru, może zwolnić nawet chronionych pracowników, powołując się na okoliczność faktycznej likwidacji zakładu pracy (patrz ramka).
„(…) Wykreślenie osoby fizycznej z ewidencji działalności gospodarczej nie jest likwidacją pracodawcy w rozumieniu art. 411 K.p. (…)”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., sygn. akt I PKN 830/00
„(…) Skoro osoba fizyczna w związku z zakończeniem prowadzenia działalności gospodarczej rozwiązała stosunek pracy z ostatnim pracownikiem, przestała być podmiotem zatrudniającym. W konsekwencji tego można uznać, że została zlikwidowana jako pracodawca”.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2017 r., sygn. akt II UK 213/16
Źródło: gofin.pl, Gazeta Podatkowa nr 69 (1944) z dnia 29.08.2022
Autor: Agata Barczewska
