Dzień istotny dla ustalenia płatnika zasiłków w 2023 r.

Do wypłaty świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa są uprawnieni, oprócz ZUS, także płatnicy składek na to ubezpieczenie, ale tylko tacy, którzy zgłaszają do tego ubezpieczenia odpowiednią liczbę osób. Nie chodzi tu jednak o stan na moment ustalania uprawnień do świadczenia czy jego wypłaty.

Płatnicy zasiłków

Przepisy określające zasady przyznawania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego precyzują, iż prawo do nich oraz ich wysokość ustalają oraz świadczenia te wypłacają odpowiednio:

płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób – w stosunku do swoich ubezpieczonych (np. pracodawcy swoim pracownikom albo zleceniodawcy swoim zleceniobiorcom) za okres przypadający w trakcie trwania ubezpieczenia (tj. zatrudnienia lub umowy zlecenia), albo
ZUS w pozostałych przypadkach, tj. ubezpieczonym:
których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 osób,
prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
będącym duchownymi,
podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego,

a także osobom uprawnionym do zasiłków za okres po ustaniu ubezpieczenia.

Ustalanie liczby ubezpieczonych

Gdy mowa o liczbie ubezpieczonych, z założenia chodzi tu o stan na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. Od niego są uzależnione uprawnienia (lub ich brak) płatnika składek do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym w kolejnym roku kalendarzowym.

Jeśli natomiast na dzień 30 listopada poprzedniego roku płatnik składek nie zgłaszał nikogo do ubezpieczenia chorobowego, to o tym, kto będzie płatnikiem zasiłków jego ubezpieczonym w danym roku, decyduje stan ubezpieczonych na pierwszy miesiąc, w którym dokonał takiego zgłoszenia.

Późniejsza zmiana liczby ubezpieczonych, z „powyżej 20” na „nie więcej niż 20” lub odwrotnie, nie skutkuje utratą lub uzyskaniem uprawnień do wypłaty zasiłków w danym roku kalendarzowym. Zmiana płatnika zasiłków może nastąpić dopiero z początkiem kolejnego roku kalendarzowego (od 1 stycznia) w oparciu o stan na dzień 30 listopada mijającego roku. Reguluje to art. 61 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 1732), zwanej ustawą zasiłkową, który jednocześnie przewiduje pewne odstępstwo od tej reguły. Otóż, jeśli w danym roku kalendarzowym ZUS podejmie wypłatę zasiłków, będzie ją kontynuował po 31 grudnia, nawet jeżeli od 1 stycznia płatnik składek nabędzie uprawnienia do wypłaty zasiłków.

Ustawodawca nie wskazał jednak, kogo należy wliczyć do liczby ubezpieczonych. W tej kwestii trzeba posiłkować się stanowiskiem organu rentowego zawartym w komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl (patrz ramka).

W liczbie ubezpieczonych, ustalanej na dzień 30 listopada, od której zależy, kto będzie płatnikiem zasiłków w następnym roku kalendarzowym:

a) uwzględnia się:

– pracowników, w tym również uczniów zatrudnionych w ramach przyuczenia do wykonywania zawodu,

– podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby:

• wykonujące pracę nakładczą,

• wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,

• prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące,

b) nie należy brać pod uwagę:

– osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych,

– duchownych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu.

W 2023 r.

Jeśli na dzień 30 listopada 2022 r. płatnik składek będzie zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego:

21 lub więcej osób – będzie uprawniony do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym (za okres pozostawania w ubezpieczeniu) w całym 2023 r., przy czym w przypadku gdy w 2022 r. nie posiada takich uprawnień i ZUS podejmie w 2022 r. wypłatę zasiłku należnego na przełomie roku, organ rentowy będzie kontynuował tę wypłatę także w 2023 r. do czasu powstania przerwy w niezdolności do pracy lub zmiany rodzaju pobieranego świadczenia,
od 1 do 20 osób – w całym 2023 r. płatnikiem zasiłków dla jego ubezpieczonych będzie ZUS, co w przypadku, gdy w 2022 r. płatnik ten posiada uprawnienia do wypłaty zasiłków, wiąże się z koniecznością przekazania płatności tych świadczeń do ZUS za okres od 1 stycznia 2023 r.

Świadczenia wypadkowe

Płatnik składek uprawniony do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego jest także zobowiązany do wypłaty zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku wyrównawczego należnych jego ubezpieczonym z ubezpieczenia wypadkowego.

Ustawodawca, określając zasady przyznawania tych świadczeń w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2189), jednocześnie zastrzegł w art. 7 tej ustawy, iż przy ustalaniu do nich prawa, podstawy wymiaru i ich wysokości, a także przy ich wypłacie, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy zasiłkowej. Nie dotyczy to pozostałych świadczeń wypadkowych, w tym jednorazowego odszkodowania, do wypłaty którego upoważniony jest wyłącznie ZUS (patrz tabela).

Dla przedsiębiorcy

Warto podkreślić, iż przedsiębiorcy, jako osobie prowadzącej własną działalność pozarolniczą, podlegającej dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, wliczanemu do liczby ubezpieczonych, od której uzależnione są jego uprawnienia do wypłaty zasiłków, świadczenia chorobowe wypłaca wyłącznie ZUS, nawet jeśli on sam wypłaca zasiłki swoim ubezpieczonym. Podobnie jest w przypadku osób z nim współpracujących.

Wynagrodzenie chorobowe

Istotne jest, że ZUS nie wypłaci tzw. wynagrodzenia chorobowego należnego pracownikom za okres pierwszych 33 lub odpowiednio 14 dni niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym, nawet jeśli pracodawca zgłasza do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych (patrz tabela).

Pracownik zachowuje bowiem prawo do tego wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.) i jest ono finansowane ze środków własnych pracodawcy.