Ostatnia nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła duże zmiany w przepisach dotyczących urlopów rodzicielskich. Modyfikacji uległy wymiary urlopów rodzicielskich, tryb ich udzielania oraz zasady wykorzystywania. Pracodawca, stosując nowe przepisy, musi mieć jednak na uwadze regulacje przejściowe obejmujące sytuacje „na styku” starych i nowych przepisów.
Urlopy trwające w dniu zmiany przepisów
Z dniem 26 kwietnia 2023 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 641) (ustawa nowelizująca). Wprowadziła ona szereg poważnych zmian w zakresie urlopów rodzicielskich. W szczególności wydłużono wymiary tego urlopu, zwiększono liczbę części, na które można go podzielić, oraz wprowadzono wyłączne prawo każdego rodzica do 9 tygodni urlopu (tzw. wyłączna część urlopu).
Tak duże zmiany w zakresie urlopów rodzicielskich wymagały ustalenia regulacji przejściowych. Pierwsza grupa przepisów przejściowych zawarta w ustawie nowelizującej dotyczy sytuacji, gdy pracownik korzystał z urlopu rodzicielskiego lub jego części w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. 26 kwietnia br. Regulacje w tym zakresie zawierają art. 27 i art. 28 ustawy nowelizującej, które obejmują rodziców biologicznych i adopcyjnych oraz dotyczą urlopu rodzicielskiego udzielonego w trybie z góry i z dołu. Z przepisów tych wynika, że jeżeli pracownik korzystał z urlopu rodzicielskiego lub z jego części w dniu 26 kwietnia 2023 r., to ma prawo do skorzystania z tego urlopu w nowym, dłuższym wymiarze (o nowych wymiarach urlopu rodzicielskiego pisaliśmy w GP nr 35 z br., na str. 7). Do korzystania z dodatkowych tygodni urlopu uzyskanych w wyniku zmiany przepisów są stosowane zasady obowiązujące do 25 kwietnia br., ale z wyjątkiem nowych przepisów o wyłącznej części urlopu rodzicielskiego (przykład 1). Będą stosowane również nowe regulacje o maksymalnej liczbie części, na które można podzielić urlop.
Pracodawca zwróci wniosek
Zgodnie z poprzednim stanem prawnym pracownik składał wniosek o urlop rodzicielski w terminie 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu (tryb z dołu) lub – w przypadku pracownicy – w ciągu 21 dni po porodzie (tryb z góry). Może więc się zdarzyć, że pracownik złożył wniosek o urlop rodzicielski zgodnie z poprzednim stanem prawnym, ale do dnia wejścia w życie nowych przepisów nie rozpoczął korzystania z tego urlopu. Takich sytuacji dotyczą art. 30 i art. 31 ustawy nowelizującej.
Jak wynika z przywołanych przepisów, gdy pracownik (rodzic biologiczny lub adopcyjny) złożył wniosek o urlop rodzicielski albo jego część (w trybie z dołu lub z góry), ale nie rozpoczął korzystania z tego urlopu w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, to do urlopu tego stosuje się nowe przepisy. W takiej sytuacji pracodawca powinien zwrócić wniosek pracownikowi w celu jego zmiany (dostosowania do nowych przepisów) i złożenia nowego wniosku w terminie 7 dni od zwrotu poprzedniego. Jeśli pracownik dopełni tej formalności, termin na złożenie wniosku zostanie zachowany.
Gdy pracownik nie wniesie nowego wniosku w wymaganym terminie, wówczas będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego zgodnie ze starym wnioskiem (który mógł dotyczyć zasadniczo 32 tygodni urlopu). Nie oznacza to, że pracownikowi przepadnie 9 dodatkowych tygodni urlopu rodzicielskiego – będzie mógł z nich skorzystać (z zastrzeżeniem przepisu o wyłącznej części urlopu) po zakończeniu urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wskazanym we wniosku, do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Uprawnieni od 2 sierpnia 2022 r.
Nowe przepisy o urlopach rodzicielskich pierwotnie miały wejść w życie z dniem 1 sierpnia 2022 r. Wobec znacznego opóźnienia ich wejścia w życie w porównaniu do tego terminu, w ustawie nowelizującej przewidziano regulację przejściową dotyczącą tej sytuacji.
Zgodnie z art. 34 tej ustawy pracownik (rodzic biologiczny i adopcyjny), który w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 r. do dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. do 26 kwietnia br., miał prawo do urlopu rodzicielskiego albo jego części lub korzystał z takiego urlopu/części udzielonego na podstawie poprzednich przepisów, ma prawo do urlopu rodzicielskiego w nowym (dłuższym) wymiarze. Przy czym tych dodatkowych tygodni urlopu udziela się w oparciu o nowe przepisy, w tym dotyczące wyłącznej części urlopu (przykład 2). Jeżeli sytuacja opisana w art. 34 ustawy dotyczy pracownika – rodzica (również adopcyjnego) dziecka posiadającego zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329 ze zm.), wówczas ma on prawo do skorzystania z części urlopu rodzicielskiego w wymiarze różnicy między wymiarem urlopu rodzicielskiego, który mu aktualnie przysługuje, a poprzednim wymiarem urlopu (art. 35 ustawy nowelizującej).
Regulacje przejściowe dotyczą też przypadku, gdy pracownik w dniu 26 kwietnia br. był uprawniony lub korzystał z tzw. luźnej części urlopu rodzicielskiego. Wówczas także ma prawo do dłuższego wymiaru tego urlopu (art. 32 ustawy nowelizującej).
| Przykład 1 Pracownica w dniu 26 kwietnia 2023 r. przebywała na urlopie rodzicielskim udzielonym w wymiarze 32 tygodni, w trybie z góry (tj. na podstawie art. 1791 K.p. obowiązującego do 25 kwietnia br.). Na mocy art. 27 ustawy nowelizującej generalnie uzyskała prawo do dodatkowych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, ale tę część urlopu będzie mógł wykorzystać tylko ojciec dziecka. Przykład 2 Pracownica w dniu 14 września 2022 r. zakończyła urlop rodzicielski udzielony jej w pełnym wymiarze (32 tyg.). Nie dzieliła się wykorzystaniem tego urlopu z ojcem dziecka. W związku z tym od 26 kwietnia 2023 r. jest on uprawniony do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego udzielanego na nowych zasadach. |
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.)
Źródło: gofin.pl, Gazeta Podatkowa nr 36 (2015) z dnia 4.05.2023
Autor: Agata Barczewska
