Rodzaj pracy i miejsce jej świadczenia

Nawiązanie stosunku pracy wymaga od pracodawcy dopełnienia wielu obowiązków formalnych. Jednym z nich jest zawarcie umowy o pracę, chyba że stosunek pracy zostanie nawiązany na podstawie innego aktu prawnego. Strony mają pewną swobodę w ustalaniu treści wspomnianej umowy, nie mogą jednak pominąć niektórych jej obligatoryjnych elementów.

Rodzaj pracy i miejsce jej świadczenia

Zewnętrznym przejawem nawiązania stosunku pracy w większości przypadków jest zawarcie umowy o pracę. Powinna ona określać strony umowy, jej rodzaj i datę zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w tym rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania.

Zapis wskazujący rodzaj pracy, jaka ma być wykonywana na podstawie umowy o pracę, jest jej obligatoryjnym elementem. Ogólne przepisy prawa pracy nie określają, w jaki sposób strony mają ustalić rodzaj pracy, ani nie ograniczają pracy tylko do jednego stanowiska pracy. Strony mogą wskazać w umowie o pracę dwa, a nawet więcej stanowisk/rodzajów pracy.

Kolejnym obowiązkowym elementem umowy o pracę jest zapis dotyczący stałego miejsca wykonywania pracy. Może być ono określone w różny sposób (punktowo, przez wskazanie pewnego obszaru lub jako kilka zmiennych miejsc pracy), jednak w każdym przypadku powinno odzwierciedlać faktyczne miejsce wykonywania pracy przez pracownika.

Należy nadmienić, że umowę o pracę trzeba sporządzić w formie pisemnej, choć nie jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (art. 29 § 2 K.p.). Dopuszczenie innych form umowy o pracę (ustnej, dokumentowej) nie oznacza jednak ich równorzędności, a jedynie to, że niezawarcie umowy na piśmie nie pociąga za sobą nieważności umowy.

Nie tylko stacjonarne miejsce pracy

Przepisy prawa pracy nie przewidują szczegółowych zasad określania w umowie o pracę miejsca jej świadczenia. Jednak sposób określenia miejsca pracy powinien być powiązany z jej rodzajem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2001 r., sygn. akt I PKN 350/00). W związku z tym miejsce wykonywania pracy może być określone:

punktowo (np. poprzez wskazanie konkretnego adresu siedziby pracodawcy),
jako obszar geograficzny (obszarowo),
w sposób ruchomy.

Pierwszy sposób wskazywania miejsca świadczenia pracy jest stosowany przy typowym zatrudnieniu stacjonarnym, gdzie pracownik wykonuje pracę w jednej miejscowości i w budynku (firmowym lub innym) zlokalizowanym pod konkretnym adresem. Dwie pozostałe metody wyznaczania miejsca pracy znajdują zastosowanie w przypadku pracowników mobilnych, którzy w większości wykonują swoją pracę w terenie. Przykładowo, jeżeli pracownik zdecydowaną większość swoich obowiązków wykonuje na obszarze dwóch województw, to te województwa należy wskazać w umowie o pracę jako stałe miejsce jej świadczenia. W przypadku gdy pracownicy wykonują swoją pracę, przemieszczając się po terenie całego kraju, miejscem wykonywania pracy powinien być cały kraj, ewentualnie ta część kraju, w której koncentruje się zdecydowana większość aktywności zawodowej pracowników. Obszarowy sposób wyznaczania miejsca świadczenia pracy występuje często w przypadku przedstawicieli handlowych.

Odrębną grupą pracowników mobilnych są pracownicy budowlani, którzy często przemieszczają się po określonym terenie, ale zatrzymują się na pewien czas w określonych miejscowościach (prowadzenia budów). Wobec takich pracowników sprawdza się ustalenie ruchomego miejsca pracy. Przy zastosowaniu tej metody w umowie o pracę powinien być określony pewien obszar działalności pracodawcy, ze wskazaniem, że miejscem pracy pracownika są miejsca prowadzenia budów na tym obszarze. Przy czym, jeżeli inwestycje budowlane realizowane przez pracodawcę przypadają w większości na pewnym obszarze kraju (np. większość inwestycji skupia się na terenie kilku województw), właściwe jest wskazanie tego mniejszego terenu jako miejsca wykonywania pracy.

Dwa stanowiska w jednej umowie

Jak już wspomniano, na gruncie prawa pracy nie ma przeszkód, aby w umowie o pracę zostały wskazane dwa, a nawet więcej stanowisk/rodzajów pracy. Nie oznacza to nawiązania przez strony kolejnego stosunku pracy, jednak w takim przypadku celowe jest odrębne ustalenie warunków pracy i płacy w odniesieniu do każdego ze stanowisk/rodzajów pracy. Jeśli ma to nastąpić w okresie po zawarciu umowy, wówczas najprostszym sposobem wprowadzenia zmiany jest zawarcie z pracownikiem porozumienia stron (tzw. aneksu). W razie braku zgody z jego strony niezbędne jest wypowiedzenie warunków umowy o pracę.

Zasadne jest, aby zapisy dotyczące dodatkowej pracy określały wymiar czasowy wykonywania pracy na każdym ze stanowisk (choć nie jest to obowiązkowe). Ponadto mogą przewidywać, że np. wynagrodzenie będzie przysługiwać stosownie do określonej z góry dla danego stanowiska liczby godzin pracy/wymiaru etatu. Możliwe jest też ustalenie wynagrodzenia na danym stanowisku w oparciu o ścisłą ewidencję czasu pracy – w przypadku gdy pracownik będzie wykonywał obowiązki na tych stanowiskach stosownie do potrzeb, w różnym i nieokreślonym z góry wymiarze czasowym.

Przykładowe zapisy w umowie o pracę dotyczące miejsca jej świadczenia

1. Punktowe określenie miejsca pracy:

– Poznań, ul. Dąbrowskiej 12 lub

– Siedziba pracodawcy przy ul. Poprzecznej 13/2, Kraków, lub

– Siedziba pracodawcy oraz/lub miejsce zamieszkania pracownika.

2. Miejsce pracy określone obszarowo:

– Obszar województwa mazowieckiego lub

– Obszar województw zachodniopomorskiego i lubuskiego, lub

– Obszar całego kraju.

3. Ruchome miejsce pracy:

Budowy realizowane przez pracodawcę na terenie województw: warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego i wielkopolskiego.

Podstawa prawna: