Uzyskanie prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego następuje w inny sposób niż do urlopu kolejnego. Przysługuje on dopiero po przepracowaniu każdego miesiąca. Także prawo do dodatkowego urlopu z tytułu niepełnosprawności pracownik nabywa na odrębnych zasadach określonych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Pierwszy urlop kodeksowy
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku (art. 153 § 1 K.p.). Urlop ten jest nabywany sukcesywnie po każdym przepracowanym miesiącu (przykład 1), dlatego nazywa się go urlopem cząstkowym.
Do stażu, od którego zależy prawo do urlopu, wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia, bez względu na sposób ustania stosunku pracy i przerwy między tymi okresami (art. 1541 § 1 K.p.). Zasadę tę stosuje się także do urlopu w roku podjęcia pierwszej pracy m.in. w razie zmiany pracodawcy przed upływem pełnego miesiąca. Nowy pracodawca nalicza urlop z upływem miesiąca, uwzględniając okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy.
Biorąc pod uwagę wymiary urlopu, w roku podjęcia pierwszej pracy z upływem każdego miesiąca pracownikowi przysługuje 1,66 dnia (1/12 × 20 dni) lub 2,16 dnia (1/12 × 26 dni), w zależności od posiadanego stażu pracy. Wymiar pierwszego urlopu nie podlega zaokrągleniu w górę do pełnego dnia ze względu na brak odpowiedniej podstawy prawnej. Dopuszczalne jest jednak wprowadzenie do prawa zakładowego takiej zasady.
Obliczenie upływu jednego miesiąca
Upływ miesiąca pracy liczy się od dnia podjęcia zatrudnienia przez pracownika na zasadach potocznych. Tak też wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1996 r., sygn. akt I PKN 47/96, w którym sąd uznał, że: „Sposób liczenia terminów określony w art. 112 Kodeksu cywilnego (…) nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych (…)”. Zasady te należy odnieść do nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego.
Stosując potoczne zasady liczenia terminów, przy ustalaniu okresu zatrudnienia, od którego zależy wymiar urlopu, miesięczny okres zatrudnienia, który rozpoczął się np. 1 marca, upływa 31 marca, a rozpoczęty 11 kwietnia upływa 10 maja. W ten sam sposób ustala się upływ dłuższych okresów zatrudnienia. Jednak w przypadku, gdy pomiędzy okresami zatrudnienia wystąpi przerwa (okres jest nieciągły), to wówczas z mocy art. 300 K.p. stosuje się art. 114 K.c. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.). Przewiduje on, że gdy termin jest oznaczony w miesiącach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za 30 dni.
Pierwszy urlop dodatkowy
Uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu określa ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100). Jak przewiduje art. 19 ust. 1 powołanej ustawy, osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Przy czym dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów. Gdy urlop przysługujący na podstawie odrębnych przepisów jest niższy niż 10 dni roboczych, zamiast niego przysługuje urlop z tytułu niepełnosprawności.
Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego ze wskazanych wcześniej stopni niepełnosprawności (przykład 2). Za dzień zaliczenia do stopnia niepełnosprawności należy uznać dzień posiedzenia zespołu orzekającego (data wydania orzeczenia).
| Przykład 1 Z dniem 2 stycznia 2023 r. pracodawca zatrudnił pracownika na pełny etat na okres próbny trwający od 2 stycznia do 31 marca 2023 r. Pracownik ma ukończone liceum ogólnokształcące i nie posiada żadnych okresów wcześniejszego zatrudnienia na umowę o pracę. Obecne jego zatrudnienie stanowi pierwszą pracę w życiu zawodowym. Z uwagi na posiadany okres nauki pracownik jest uprawniony rocznie do 20 dni urlopu. Przepisy zakładowe nie przewidują zaokrąglania urlopów cząstkowych w górę do pełnego dnia. Pracownik nabędzie prawo do pierwszej części urlopu wypoczynkowego 1 lutego 2023 r. w wymiarze 1,66 dnia, tj. 1/12 × 20 dni. Do drugiej części tego urlopu w takim samym wymiarze nabędzie on prawo 1 marca br. Natomiast, jeżeli umowa nie zostanie przedłużona, to w tym zatrudnieniu nie uzyska prawa do trzeciej części urlopu cząstkowego, gdyż nie przepracuje w pełni kolejnego (trzeciego) miesiąca (zabraknie jednego dnia).W razie niewykorzystania urlopu do końca zatrudnienia będzie należało wypłacić pracownikowi ekwiwalent pieniężny. Przykład 2 Pracownik zatrudniony na pełny etat na podstawie umowy na czas nieokreślony od 2018 r. w dniu 21 marca 2022 r. przedłożył pracodawcy orzeczenie o zaliczeniu go na okres trzech lat do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Posiedzenie komisji miało miejsce 4 marca 2022 r. (data wydania decyzji).Pracownik nabędzie prawo do pierwszego urlopu dodatkowego z tytułu niepełnosprawności w wymiarze 10 dni w dniu 5 marca 2023 r. |
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.)
Źródło: gofin.pl, Gazeta Podatkowa nr 8 (1987) z dnia 26.01.2023
Autor: Ewa Madejek
