Urlop wypoczynkowy – dla pracownika okres odpoczynku od stresu i rutyny wykonywanej pracy, natomiast dla pracodawcy okres wzmożonych działań i napięcia związanego z koniecznością przejęcia zadań nieobecnego pracownika. Mimo jasnych przepisów pracy zdarza się, że pracodawcy ich nie przestrzegają. Często wymagają oni od pracowników rzeczy ocierających się o mobbing. Skracanie urlopów pracowniczych czy nakazywanie im zabierania do domu służbowych laptopów, czy telefonów na czas wypoczynku, to tylko niektóre z nieetycznych praktyk. Obowiązki pracownika mogą być zróżnicowane, gdyż wynikają z przepisów prawa, regulaminów zakładów pracy i podpisanych umów. Istnieją jednak czynności, których nie wolno wymagać od podwładnych. Kiedy pracodawca ma prawo żądać od pracownika pozostawania w stałym kontakcie w czasie urlopu? W jakich sytuacjach może odwołać podwładnego z urlopu? Przeczyta, obowiązki pracownika na urlopie wypoczynkowym!
Prawo do urlopu
Obowiązki pracownika na urlopie wypoczynkowym zależą w dużym stopniu od rodzaju wykonywanego zawodu. W profesjach takich jak strażak czy lekarz, nierzadko telefon wykonany do pracownika czy też skrócenie jego urlopu wraz z prośbą o stawienie się w zakładzie pracy, może uratować komuś życie. Jednakże w praktyce urlopy pracowników często zostają przerywane z o wiele bardziej błahych powodów.
Prawo do wypoczynku stanowi nadrzędne prawo każdego obywatela wynikające wprost z Konstytucji RP. Szczegółowo zostało uregulowane w art. 152 i nast. Ustawy Kodeks pracy. Dodatkowo na omawiane uprawnienie mogą mieć wpływ zakładowy lub ponadzakładowy układ zbiorowy pracy oraz regulamin pracy. Może się zdarzyć, że będą one regulować wymiar wypoczynku w sposób korzystniejszy dla pracowników, aniżeli wynika to z przepisów kp.
Urlop wypoczynkowy jest uprawnieniem każdego pracownika zdefiniowanym jako coroczny, płatny, nieprzerwany okres zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy w danym zakładzie pracy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku i regeneracji sił, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez pracodawcę.
Podkreślenia wymaga fakt, że przepisy dotyczące prawa urlopu wypoczynkowego mają charakter bezwzględnie obowiązujący w odniesieniu do obu stron stosunku pracy. Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlop wypoczynkowy w określonym rozmiarze i terminie. Pracownik natomiast nie może odmówić wykorzystania przysługującego mu urlopu. Co istotne w tej materii, strony nie mają prawa w drodze umowy ustalić zrzeczenia się urlopu przez pracownika w zamian za wypłacenie ekwiwalentu. Każde działanie mające na celu ominięcie omawianego prawa jest niedopuszczalne.
Kiedy pracodawca może odwołać pracownika z urlopu?
Zgodnie z powyższym akapitem, co do zasady pracownik ma prawo do korzystania z przysługującego mu urlopu w sposób niezakłócony i w terminie przewidzianym przez kp oraz wewnątrzzakładowe prawo pracownicze. Może dojść jednak do takich sytuacji, kiedy pracodawca uzyskuje prawo do odwołania pracownika z urlopu. Jednakże taka decyzja musi zostać prawidłowo uzasadniona, m.in. koniecznością usunięcia awarii urządzeń, niespodziewaną kontrolą dotyczącą stanowiska pracy danego pracownika czy zagrożeniem życia bądź zdrowia osób postronnych.
Odwołanie pracownika z urlopu obywa się w drodze jednostronnej decyzji pracodawcy. Aby jednak było ono dopuszczalne, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- wystąpienie szczególnych okoliczności nieprzewidzianych w chwili rozpoczynania urlopu;
- nieobecność pracownika w pracy mogąca spowodować poważne zakłócenia w procesie pracy.
Należy przy tym mieć na uwadze to, że decyzja pracodawcy jest obligatoryjna dla pracownika. Pracownik natomiast ma obowiązek podporządkować się tej decyzji, nawet jeżeli w jego ocenie jest ona niezasadna. Niestety w obecnie obowiązującym stanie prawnym zignorowanie polecenia pracodawcy naraża pracownika na negatywne konsekwencje związane z opuszczeniem miejsca pracy bez usprawiedliwienia – co może doprowadzić nawet do dyscyplinarnego rozwiązania umowy o pracę.
W przypadku, gdy pracownik uzna, że omawiana decyzja została podjęta niezasadnie, ma prawo skierować sprawę do sądu pracy, jako sprawę o mobbing czy dyskryminację.
Rekompensata dla pracownika odwołanego z urlopu
Pracownik, który został odwołany z urlopu, ma prawo do wykorzystania pozostałej części urlopu. Pracodawca ma więc obowiązek ustalić jego nowy termin w okresie nie późniejszym niż do końca września roku następnego. W takim przypadku może dojść do sytuacji, w której pracownik nie wykorzysta swojego urlopu w nieprzerwanym czasie 14 kolejnych dni kalendarzowych. Jest to wyjątek od zasady pozostawienia niepodzielnej części urlopu.
Co więcej, pracodawca jest zobowiązany do poniesienia kosztów pracownika, pozostających w bezpośrednim związku z odwołaniem. Chodzi tu o koszty związane z wydatkami poniesionymi przez pracownika w związku z zamiarem spędzenia urlopu poza miejscem zamieszkania, np. opłacenie wycieczki objazdowej w obcym państwie. Do kosztów zalicza się również faktycznie poniesione koszty podróży do miejsca spędzania urlopu oraz z powrotem. Jeśli pracownik musiał wrócić z urlopu wraz z rodziną, koszty obejmują również wydatki przypadające na wszystkich członków rodziny.
Przy tym należy pamiętać, że pracownik pozostający na urlopie wypoczynkowym powinien wypoczywać. Nie może on więc w tym czasie podejmować innej pracy zarobkowej. Dlatego też do kosztów pozostających w bezpośrednim związku z odwołaniem z urlopu nie zalicza się utraconych przez pracownika korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie doszło do odwołania. Pracownik nie może żądać od pracodawcy zwrotu spodziewanych zarobków, np. z tytułu pracy sezonowej przy zbiorach owoców i warzyw, którą zaplanował w czasie urlopu.
Służbowy laptop i telefon na urlopie?
Na wstępie należy oddzielić kwestię wymogu zabrania przez pracownika służbowego telefonu komórkowego, czy przenośnego komputera do domu w celu utrzymywania kontaktu z pracodawcą, od żądania przez pracodawcę wykonywania pracy w czasie urlopu przy pomocy powyższych urządzeń.
W związku z wyżej omówionym uprawnieniem pracodawcy do odwołania pracownika z urlopu, w orzecznictwie przyjmuje się, że pracownik może zostać zobowiązany do zabrania ze sobą na wakacje urządzenia służbowego, w razie, gdyby pracodawca chciał się z nim skontaktować. Przy tym podkreślenia wymaga, że pracownik nie ma obowiązku codziennego sprawdzania pracowniczej skrzynki mailowej czy też nierozstawania się z telefonem. Powinien jednak w miarę możliwości i w umiarkowany sposób pozostawać „osiągalny” dla swojego pracodawcy. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2017 roku (sygn. akt: II PK 26/16), w którym Sąd uznał, że:
„pracownik korzystający z urlopu wypoczynkowego nie ma obowiązku codziennego kontrolowania poczty elektronicznej, zwłaszcza, gdy pracodawca nie wykazał, że wykorzystywał ten sposób komunikacji z pracownikiem w dotychczasowej praktyce kontaktów zawodowych”.
Jeżeli jednak chodzi o żądanie przez pracodawcę, aby jego podwładny zabrał służbowy telefon i laptop ze sobą na urlop, w celu np. utrzymywania kontaktów z kontrahentami czy też zdalnego udzielania pomocy współpracownikom w sprawach technicznych, należy z całą stanowczością uznać, że jest to zachowanie nie tylko nielegalne, ale również nieetyczne.
Podczas urlopu wypoczynkowego pracownik ma prawo do ciągłego i niezakłóconego spokoju, głównie ze strony pracodawcy. Zgodnie z przepisami kp, w tym czasie nie wykonuje on swoich zadań, w związku z czym nie jest zobowiązany do pozostawania w gotowości do pracy, natomiast pracodawca nie może wydawać mu poleceń. Należy również pamiętać, że pracodawca nie może w trakcie urlopu nałożyć na pracownika tzw. dyżuru telefonicznego (tj. obowiązku gotowości do pracy w razie zaistnienia nieprzewidzianych okoliczności). Pracodawca nie może wyciągać także żadnych negatywnych konsekwencji wobec pracownika, który podczas wypoczynku nie odbiera swojego prywatnego telefonu.
Z kolei, jeżeli pracodawca wymusił na pracowniku zabranie ze sobą służbowego urządzenia i kontaktuje się z nim w trakcie urlopu w celach służbowych, pracownik może uznać to za świadczenie przez niego pracy i wystąpić z roszczeniem o uznanie tego dnia za dzień pracy, zapłaty pełnego wynagrodzenia oraz udzielenia urlopu wypoczynkowego w innym dniu.
Obowiązki pracownika na urlopie wypoczynkowym – podsumowanie
Prawo pracownika do nieprzerwanego, minimum 14-dniowego, urlopu powinno być traktowane przez obie strony stosunku pracy bardzo poważnie. Po pierwsze, pracodawca nie może nie zgodzić się na udzielenie takiego urlopu. Po drugie, pracownik nie może zrzec się swojego uprawnienia w zamian za wypłacenie ekwiwalentu.
Każda osoba zatrudniona ma konstytucyjne prawo do nieprzerwanego wypoczynku. Odwołania z urlopu mogą się zdarzyć, ale jedynie w sytuacjach silnie uzasadnionych. Stąd też pracodawca może wymagać od pracownika, aby ten pozostawał w kontakcie telefonicznym czy mailowym. Nie może on jednak od niego żądać, aby ten codziennie i regularnie sprawdzał dane urządzenie w oczekiwaniu na wiadomości od pracodawcy. Ponadto każda próba wymuszenia na pracowniku, aby ten wykonywał swoje obowiązki w trakcie urlopu (np. kontaktował się z kontrahentami), jest niezgodna z prawem. Takie działanie pracodawcy można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy czy też do sądu pracy.
Źródło: poradnikpracownika.pl
Autor: Radosław Pilarski
