Pandemia Covid-19 wpłynęła na życie każdego z nas, szczególnie na sytuację pracowników – rodziców. Uchwalone tarcze antykryzysowe wprowadziły wiele zmian w prawie pracy, które obejmują urlopy, wymiar czasu pracy, zasiłek opiekuńczy. Nowe przepisy wpływają również na sytuację kobiet w ciąży oraz tych, które po urlopach macierzyńskich wracają do pracy.

Czy i kiedy pracodawca może obniżyć etat? Czy przepisy wprowadzone w czasie covid-19 chronią kobiety w ciąży? Czy przez koronowirusa można obniżyć zasiłek macierzyński?

Rządzący za pomocą tarcz antykryzysowych wprowadzili bardzo dużo zmian w prawie pracy. Zmiany te dotyczą m.in. zasiłku opiekuńczego, możliwością obniżenia wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia. Nowe przepisy wpływają na sytuację kobiet w ciąży oraz rodziców.

Zasiłek opiekuńczy

Kolejnym rozporządzeniem rząd wydłużył okres pobierania zasiłku opiekuńczego do 26 lipca 2020 r. Jednak z tego świadczenia można skorzystać w związku z niemożnością sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianie lub opiekunów dziennych z powodu COVID-19, z powodu czasowego ograniczenia funkcjonowania przedszkola lub żłobka oraz w przypadku podjęcia przez uprawnionych rodziców lub opiekunów decyzji o nie korzystaniu z usług placówek opiekuńczych i dalszym osobistym sprawowaniu opieki, jednak nie dłużej niż do dnia 26 lipca 2020 r. W przypadku, kiedy dziecko nie było zapisane do żłobka i rodzice nie mieli zawartej umowy z nianią, nie otrzymają tego świadczenia.

Zmiana wymiaru czasu pracy i obniżenie wynagrodzenia

Zmniejszony wymiar czasu pracy oraz zmniejszone wynagrodzenie to zasadniczy problem pracowników, których dotknął koronowirusa. Trzeba jednak pamiętać, że pracodawca nie może zmniejszyć wynagrodzenia dobrowolnie. Musi zachować minimalne wynagrodzenie za pracę.

Podstawa zasiłku chorobowego/macierzyńskiego ustalona po obniżeniu wymiaru czasu pracy?

Art. 40. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wyraźnie stanowi, iż:

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy (…)

Mając na uwadze powyższy przepis, kiedy pracownik przejedzie na zwolnienie lekarskie/urlop macierzyński już po dokonaniu przez pracodawcę obniżenia wymiaru czasu pracy, postawa zasiłku chorobowego zostanie ustalone na podstawie nowej (mniejszej wysokości wynagrodzenia).

Jeżeli pracownik korzystał z zasiłków w momencie obniżenia wymiaru czasu pracy – jego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, a później macierzyńskiego pozostanie na dotychczasowym poziomie, pod warunkiem, że zwolnienie nie było przerwane.

Podstawa wymiaru zasiłków dla ubezpieczonych będących pracownikami ustalana jest na postawie art. 36 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r. poz. 870). Co do zasady wyliczane jest na podstawie średniej z 12 miesięcy. Jeśli jednak doszło na skutek tarczy antykryzysowej do zmiany wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeśli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy lub miesiącach przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia chorobowego (art. 40 powyższej ustawy).

Jeśli pracownica, której zmieniono wymiar czasu pracy z całego etatu na ¾ urodziła dziecko w miesiącu w którym nastąpiła zmiana wymiaru czasu lub w kolejnych otrzyma wynagrodzenie ustalone dla ¾ etatu. Zmiany dokonane w tarczach antykryzysowych spowodują wypłatę dużo niższych świadczeń dla matek. Zasiłki macierzyńskie ulegną znaczącemu obniżeniu.

Zmiana ta nie obejmie jednak pracownic, które zachorowały przed zmianą wymiaru czasu pracy i miały ustaloną podstawę wymiaru zasiłku chorobowego.

Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim

Z zgodnie z przepisami zawartymi w kodeksie pracy w okresie urlopu macierzyńskiego stosunek pracy kobiety podlega szczególnej ochronie. W związku z tym ograniczona jest możliwość zwolnienia jej z pracy.

W tym czasie pracodawca, co do zasady, nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę. Pracownica mogłaby być zwolniona jedynie, gdyby została zatrudniona na okres próbny, nieprzekraczający  jednego miesiąca. Ewentualnie, umowa o pracę może zostać rozwiązana w drodze porozumienia stron.

Zerwanie umowy przez pracodawcę (bez porozumienia stron) uzasadniają tylko wyjątkowe okoliczności takie jak: likwidacja lub ogłoszenie likwidacji firmy, czy też zachowania pracownicy uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy (zwolnienie dyscyplinarne). Jednakże, w tym przypadku rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem na urlopie macierzyńskim musi odbywać się pod nadzorem związków zawodowych.

Pogorszenie warunków kobiet w ciąży

W czasie koronowirusa prawo nie chroni kobiet w ciąży tak jak dotąd do tego się przyzwyczailiśmy. Od kilku miesięcy obowiązujące przepisy prawa umożliwiają obniżenia etatu i obniżenia wynagrodzenia, regulacje te co do zasady obejmuje również kobiety w ciąży. Co więcej, porozumienie może objąć również kobiety podczas długotrwałych zwolnień chorobowych w ciąży, co bardzo często powoduje drastyczne obniżenie zasiłku macierzyńskiego. 

Sytuacja kobiet po powrocie z urlopu macierzyńskiego

Mama, która wraca do pracy po urlopie macierzyńskim powinna zostać dopuszczona do pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem macierzyńskim  (wyjątkowo na stanowisku równorzędnym lub innym odpowiadającym jej kwalifikacjom), za wynagrodzeniem nie niższym niż wynagrodzenie jakie przysługiwało jej przed urlopem (z uwzględnieniem ewentualnych podwyżek, jeżeli takie miały miejsce w czasie jej nieobecności w pracy).

Pracodawca ma możliwość wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy  i zaproponować inne. W takiej sytuacji młoda mama może przyjąć propozycję pracodawcy podpisując porozumienie stron. W przypadku braku zgody na porozumienie umowa o pracę umowa ulega rozwiązaniu. Trzeba zaznaczyć, że zmiana warunków umowy o pracę zawsze wymaga formy pisemnej. Zawarcie porozumienia zmieniającego możliwe jest w każdym czasie, formalnie nie ma więc przeszkód, aby po powrocie z urlopu macierzyńskiego na mocy porozumienia stron zmniejszyć wysokość wynagrodzenia pracownicy (bez zmiany pozostałych warunków umowy o pracę).

Urlop wypoczynkowy zlecony przez pracodawcę

Za pomocą tarczy 4.0 rząd zmienił zasady udzielania zaległego urlopu wypoczynkowego.  Już nie do 30 września następnego roku pracownik będzie zobowiązany wykorzystać urlop. Ten obowiązek zostanie zawieszony. Na mocy projektowanych przepisów zgodnie z art. Art. 15gc. w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca może udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu. Zatem to pracodawca będzie decydował, kiedy pracownik ma odebrać zaległy urlop, nie będzie mu potrzebna do tego zgoda pracownika. W wybranym przez siebie terminie pracodawca  będzie mógł udzielić pracownikowi,  bez uzyskania jego zgody, pomijając plan urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu. Dotąd często wracające z urlopów macierzyńskich mamy przedłużały sobie urlop o zaległy urlop wypoczynkowy.

Dodatek solidarnościowy

To świadczenie, z którego mogą skorzystać osoby, które po 15 marca 2020 r., w następstwie COVID-19, straciły pracę lub ich umowa wygasła. Dodatek solidarnościowy w wysokości 1400 zł przysługuje od 1 czerwca, maksymalnie przez 3 miesiące.

O nowe świadczenie mogą wnioskować osoby, z którymi po 15 marca 2020 r. pracodawca rozwiązał umowę o pracę za wypowiedzeniem lub ich umowa o pracę na czas określony wygasła po tym terminie. Warunkiem otrzymania dodatku solidarnościowego jest też podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę przez łączny okres co najmniej 60 dni w 2020 r.

Dodatek solidarnościowy wynosi 1400 zł miesięcznie i przysługuje od 1 czerwca do 31 sierpnia 2020 r. Można go otrzymać najwcześniej za miesiąc, w którym osoba uprawniona złożyła wniosek.

Świadczenie przysługuje również bezrobotnym już zarejestrowanym w urzędzie pracy. W takiej sytuacji urząd pracy zawiesi dotychczas wypłacany zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium wypłacane na szkolenia oraz podnoszenie kwalifikacji.

Źródło: pit.pl